Αυθεντική Λειτουργική Παράδοση (Ασματικό Τυπικό, Αρχέγονες Διατάξεις) ή Αντικουαριανισμός (Antiquarianism);

[1] «Εἰκονομαχία» κατ’ εὐφημισμόν καλεῖται, δὲν ἦταν μόνον Εἰκονομαχία, ἀλλά οὐσιαστικά ἦταν Προτε­σταντισμός, Παναίρεσις. Οἱ Εἰκονομάχοι ἦταν οἱ «Προτεστάντες» πρὸ τῶν Προτεσταντῶν. «Μέ τό διάταγ­μα [τοῦ εἰκονομά­χου Αὐτοκράτορος Λέοντος Γʹ τοῦ Ἰσαύρου (717-741)] καταργήθηκε καὶ ἡ τιμὴ στὰ ἅγια λείψανα, συντομεύ­τηκαν οἱ Ἐκκλησιαστικὲς Ἀκολουθίες, περιορίστηκαν οἱ Νηστείες, [...]. Ὁ ἀνώτερος κλῆρος στὸ σύνολό του τάχτηκε μὲ τὸ μέρος τοῦ [Εἰκονομάχου] Αὐτοκράτορα», Ἀθηνᾶ Ἰ. Τσιγκαροπούλου, Ἀναστήλωση τῶν Εἰκόνων, Ostracon Θεσσαλονίκη 2016, σ. 71.

[2] Ὅλα τα χειρόγραφα σήμερα, δυστυχῶς, θεωροῦνται λειτουργιολογικῶς ἰσότιμα ἀνεξαιρέτως, ἂν καὶ σίγουρα κάποια θὰ εἶχαν ὑποστεῖ ἀλλαγὲς ἀπὸ τὶς ἰδεοληψίες καὶ παράδοσιν τῶν αἱρετικῶν τῆς κάθε ἐποχῆς. Ἄραγε σήμερα, λειτουργιολογικῶς, τό Ἱερατικόν τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας, θεωρεῖται ἰσότιμο μὲ τὸ Ἱερατικόν τῶν Λατίνων, ἢ τῶν Οὐνιτῶν, ἢ τῶν Κοπτῶν, ἢ τῶν Μονοφυσιτῶν ἢ τῶν ...Προτεσταντῶν;

[3] Τὰ ἔντυπα σχεδὸν τὰ ἀπορρίπτουν λόγῳ ἐμμονῶν.

[4] Ὁ Ἅγιος Φιλόθεος Κόκκινος (1300-1379) Πατρ. Κων/πόλεως, ἦταν αὐτὸς ποὺ ἐξασφάλισε τὴν ὀρθὴ καὶ ὁμοιόμορφη τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας! Ἡ Διάταξη (Λειτουργίας) τοῦ Πατριάρχου Κων/πόλεως Ἁγίου Φιλοθέου Κοκκίνου [V.480 (ἔτους 1334)], [ΠΠ3-ΠΠ4], εἶναι ἡ πιὸ γνωστὴ καὶ ἡ πλέον ἀποδεκτὴ σὲ ὅλον τὸν ὀρθόδοξο κόσμο. [...] «Ἡ Διάταξη τοῦ Φιλοθέου κατὰ τὸν καθηγητὴ Ἰωάννη Φουντούλη ἀποτελεῖ «σταθμὸ στὴν ἐξέλιξη τῆς Θείας Λειτουργίας. Σταθεροποίησε καὶ βαθμηδὸν ἑνοποίησε τὶς λειτουργικὲς τυπικὲς διατάξεις καὶ ἐξασφάλισε τὴν ὀρθὴ καὶ ὁμοιόμορφη τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας», βλ. Διατάξεις τῆς Θείας Λειτουργίας, κατὰ τὰ Βατοπαιδινὰ Χειρόγραφα τοῦ ΙΔʹ αἰώνα, Ἱ.Μ.Μ. Βατοπαιδίου, 2019, σ. 13, Προλεγόμενα Π.Ἰ. Σκαλτσῆ.

[5] Οἰκονόμου Γεωργίου Ῥῆγα (1884-1961), Τυπικόν, Πατριαρχικόν Ἴδρυμα Πατερικῶν Μελετῶν, 1994 (1908).

[6] Μπορεῖ καὶ οἱ ἴδιοι νὰ ἀλλάξουν «γνώμη» ἀργότερα. Καὶ ὅταν ἀλλάξουν «γνώμη» ἢ τοὺς ἀποδειχθεῖ τὸ σφάλμα τοῦ μοντερνισμοῦ, τί γίνεται μὲ αὐτούς ποὺ συμπαρασύρανε; Καὶ ἂν συμπαρασύρανε ὅλη τὴν Ἐκκλη­σία; Καὶ μετὰ μὲ ἕνα συγγνώμη-λάθος ἔληξε τὸ θέμα;

[7] Ὁ Ἰωάννης Φουντούλης ἀναφερόμενος στὸν μοντερνι­σμὸ τοῦ προηγουμένου αἰῶνος, νὰ κλείνει τὸ Καταπέ­τασμα καὶ τὰ Βημόθυρα (ἡ Ὠραία Πύλη) τὴν ὥρα τοῦ Κοινωνικοῦ ἀντὶ τῆς ἀρχαίας Παραδόσεως νὰ κλείνει μετὰ τὴν Μεγά­λην Εἴσοδον (ἡ ἀρχαία Παράδοση τηροῦνταν τότε ποὺ ἔγραφε τὶς «Ἀπορίες» καὶ στὶς Ἐνορίες), ἀλλάζει διατύπωση (γνώμη) τρεῖς φορὲς γιὰ τὴν δική του ἔρευνα: Στόν α' τόμο του [ ἔκδ. εʹ 1997 (ἔκδ. αʹ 1967), #52, σ. 106] ἀναφέρει (προκαλῶντας σύγχυση) ὅτι ὁ μοντερνισμὸς αὐτὸς «ἔχει τὸ ἔρεισμά του σὲ ἀρχαία λειτουργικὴ συνήθεια», ἐνῷ στόν β' τόμο του [ἔκδ. δʹ 1994 (ἔκδ. αʹ 1967), #267, σ. 284] τόν ἀναφέρει (σωστά) ὡς «νεωτέρα πράξις». Γράφει: «καίτοι ἄρχισε ἀπὸ πολλοὺς ἱερεῖς νὰ ἐπεκτείνεται καὶ σ’ αὐτὴν [ἐννοεῖ στὴν Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία] ἡ νεωτέρα πρᾶξις, νὰ μὴ κλείεται δηλαδὴ ἡ ὡραία πύλη παρὰ μόνον κατὰ [τὸ] κοινωνικό, ἐν τούτοις κατὰ τὸ πλεῖστον ἀκόμη ἐξακολουθεῖ νὰ ἰσχύῃ τὸ παλαιότερο ἔθος καὶ τὰ βημόθυρα καὶ τὸ καταπέτασμα κλείονται κατ’ αὐτὴν εὐθὺς μετὰ τὴν εἴσοδον τῶν δώρων, γιὰ νὰ ἀνοιχθοῦν στὸ Μετὰ φόβου Θεοῦ.... Στὴν πάλη [!] αὐτὴ τῆς νεωτέρας πρὸς τὴν παλαιοτέρα πρᾶξι, δὲν εἶναι εὔκολο νὰ προβλέ­ψῃ κανεὶς ποιὰ τελικῶς θὰ ὑπερισχύσῃ» [!]. Δυστυχῶς ὁ Φουντούλης δὲν πῆρε τότε θέσιν ὑπὲρ τῆς ἀρχαίας παραδόσεως (παλαι­οτέρας πράξεως). Ἀργότερα, τό 1993 [Λειτουργική Αʹ, 1993, σσ. 241-242], ἀναφέρει τὸν μοντερνισμὸ ὡς «ὑπόλειμμα τῆς παλαιᾶς πράξεως». Ἡ ζημιὰ στὴν Παράδοση πάντως ἔγινε (μέχρι καὶ σήμερα) καὶ ἐγγράφως τό 1977 μὲ τὸ Ἱερατικὸν τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας, ὅπου στὴν σ. 130, μετὰ τὸ Πάτερ ἡμῶν καὶ τὸ Τὰς κεφαλὰς ἡμῶν *, προστέθηκε γιὰ πρώτη φορὰ ἡ ἐπιεικῶς ἄκυρος σημείωσις: «* Κατὰ τὴν ἀρχαίαν παράδοσιν, κλείεται ἡ Ὡραία Πύλη καὶ ἀνοίγεται μὲ τὴν Κοινωνίαν τῶν Πιστῶν», τὸ ὁποῖον ὅμως δὲν ἀπαντᾶται στὴν ἀρχαῖα Παράδοση τῶν Ὀρθοδόξων, ἀλλὰ στὴν νεωτέρα τῶν Οὐνιτῶν καὶ τῶν Ἀρμενίων! Πάντως ὁ Φουντούλης (1927-2007), στὰ τελευταῖα χρόνια τῆς ζωῆς του (2002), παραδέχεται, γενικά, ὅτι «Καὶ πάλι ὅμως τὸ Καταπέτασμα ἀνελκυόταν [ἔκλεινε] μετὰ τὸν ἀσπασμὸ τῆς ἀγάπης καὶ τὴν ὁμολογία τῆς ὀρθῆς πίστεως μὲ τὴν ἀπαγγελία τοῦ ἱεροῦ Συμβόλου. Τὸ δὲ “θεᾶσθαι αὐτοψεὶ τὸ πρόσωπον τῆς ἁγίας ἀναφορᾶς” ἦταν καὶ εἶναι τὸ φοβερὸ καὶ ἱερὸ προνόμιο τοῦ λειτουργοῦ, τοῦ “ἐνδεδυμένου τὴν τῆς ἱερατείας χάριν”. Ἡ ἀγάπη μας πρὸς τὸν περιούσιο λαὸ τοῦ Θεοῦ ἂς μὴν ἐπιτρέψει νὰ τοῦ ἐπιβάλλουμε βρόγχους εἰς κρίμα καὶ εἰς κατάκριμα». Ὅμως ἡ ζημιὰ στὴν Ἱερὰ Παράδοση ἔγινε καὶ γίνεται συνεχῶς μεγαλύτερη. Γιὰ λεπτομέ­ρειες, βλ. Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, κεφ. 18-19.

[8] Εἶναι Δυτικός ὁ ὅρος, καθότι οἱ Δυτικοί πρωτοήρθαν στὰ πρόσφατα χρόνια ἀντιμέτωποι μὲ αὐτὴν τὴν ἐξ ἀρχῆς Δυτική Λειτουργιο­λογική «μόδα» καλύτερα πλάνη (Liturgical Movement, Λειτουρ­γική Κίνηση - Ἀναγέννηση), ποὺ οὐσιαστικά εἶναι Προτεσταντισμός ἐπανασυ­στημέ­νος, Εἰκονομαχία ἐπανασυστημένη.

[9] Γκρεμίσανε τά Τέμπλα τους, ἀπογυμνώσανε τὶς Τράπεζές τους, ἔκαναν τὴν Λειτουργία τους θέατρο (versus populum), καὶ ἔγιναν προτεσταντικώτεροι τῶν Προτεσταντῶν γιὰ νὰ φέρουν πάλι πίσω τοὺς Προτεστάντες, καὶ ἐν τέλει τί κατάφεραν; Νὰ προτεσταντίζουν. Βλ. Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, ..., β' ἔκδ., 23/4/2024.

[10] Στὴν Δύση (ἀπὸ ὅπου καὶ προῆλθε ὁ Ἀντικουα­ριανισμός) τὸν ἔχει καταδικά­σει ὁ Πάπας Πῖος ὁ 12^ος (Pope Pius XII), Ἐγκύκλιος “Mediator Dei”, 1947. —Βλ. ἐπίσης, Peter Kwasniewski, The Continual Spectre of False Antiquarianism, 26/11/2018. (πρόσβαση, 27/6/2024): “there is a modern filter that determines what antiquity means and what makes an ancient element acceptable to moderns. In this way, all such “recoveries” are inherently and unavoidably modern rather than ancient. Thus, antiquarianism is doomed to collapse into the self-referential modernism that picks and chooses items still deemed “relevant” out of the indifferent mass of ateleological matter into which the Church’s past has been converted by modern philosophy. Nothing is valued simply on account of its being handed down; it is valued because it is wanted by a reformer according to his own lights and for his own purposes, be they good or ill,” δηλ. «ὑπάρχει ἕνα μοντερνιστικό «φίλτρο» ποὺ καθορίζει τί σημαίνει ἀρχαιότητα καὶ τί κάνει ἕνα ἀρχαῖο [λειτουργιολογικό / παραδοσιακό] στοιχεῖο ἀποδεκτὸ στοὺς σύγχρονους. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο, ὅλες αὐτὲς οἱ [λειτουργιολογικές] «ἀνακαλύψεις» εἶναι ἐγγενῶς καὶ ἀναπόφευκτα σύγχρονες παρὰ ἀρχαῖες. Ἔτσι, ὁ Ἀντι­κουαριανισμός εἶναι καταδικασμένος νὰ καταρρεύσει στὸν αὐτοαναφερόμενο μοντερ­νι­σμὸ ποὺ διαλέγει καὶ ἐπι­λέγει στοιχεῖα [σύμφωνα μὲ τὴν προσωπική (καὶ ἀρκετὲς φορές ἐσφαλμένη) ἐπεξήγηση, ἐρμηνεία τοῦ καθενός] ποὺ ἐξακολουθοῦν νὰ θεωροῦνται «σχετικὰ» μέσα ἀπὸ τὴν ἀδιάφορη μάζα ἀτελολογικῆς ὕλης στὴν ὁποία ἔχει μετατραπεῖ τὸ παρελθὸν τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τὴ σύγχρονη φιλοσοφία. Τίποτα δὲν ἐκτιμᾶται ἁπλῶς καὶ μόνο λόγῳ τοῦ ὅτι ἔχει παραδοθεῖ. Ἀποτιμᾶται ἐπειδὴ τὸ θέλει ἕνας μεταρρυθμι­στὴς σύμφωνα μὲ τὶς δικές του ἰδέες καὶ γιὰ τοὺς δικούς του σκοπούς, εἴτε εἶναι καλοί εἴτε ἄρρωστοι.»

—Σημειώνουμε ὅτι ὅταν διαβάζουμε γραφόμενα τῶν αἱρετικῶν Δυτικῶν, τά φιλτράρουμε, καὶ ἀπὸ αὐτὰ παίρνουμε -ἂν τὸ κρίνουμε-μόνον ὅτι εἶναι ὀρθόν, ὑγιὲς ποὺ δὲν ἀντιβαίνει στὴν Ὀρθόδοξον διδασκαλίαν καὶ τοὺς Ἱερούς Κανόνες. Ἂν κάποιος δὲν εἶναι εἰς θέσιν νὰ τὰ φιλτράρει, καλύτερα νὰ μὴν τὰ διαβάζει, γιὰ νὰ μὴν ζημιωθεῖ πνευματικά.

[11] Σταματεῖστε τούς Πειραματισμούς στήν Θεία Λατρεία, στήν Θεία Λειτουργία, στό Τυπικόν, αʹ ἔκδοσις, 29/5/2024.

[12] Οἱ Λατινογενεῖς Νεωτερισμοί τῆς Λειτουργικῆς Ἀναγεννήσεως στήν Θεία Λατρεία καί Λειτουργία, Ὀρθόδοξος Τύπος, 4/4/2025 - 9/5/2025, ἀρ. φύλλων 2537 - 2541.

[13] «Οἱ Προτεστάντες μεταρρυθμιστές ὄχι μόνο ἀπέρριψαν ὅτι θεώρησαν καταχρήσεις στὴν “Ἐκκλη­σία” τους, ἀλλὰ ἀπέρριψαν καὶ τὴν Λειτουργία [Τυπικόν] τῆς ἐποχῆς τους. Ἡ Προτεσταντική μεταρρύθ­μιση ἔχει περι­γραφεῖ ὡς οὐσιαστικά μιά ἀντι-Λειτουργική ἐπανάσταση. Ἡ τυπική τους ἐπιθυμία ἦταν γιὰ μιά Λειτουργία [Τυπικόν] (“service”) ἐντελῶς νέα ποὺ θὰ βγεῖ ἀπὸ τὶς Γραφές καὶ ἄλλες αὐθεντικές πηγές. Ἔτσι οἱ Προτεσταντικές παραφυάδες ξέκοψαν ἐντελῶς ἀπὸ κάθε ἱστορική [ἐκκλησιαστική] ἐξέλιξη τῆς Λειτουρ­γίας. Ἡ νομιμότητα τῆς φυσιολογικῆς ἐξέλιξης τῆς Λειτουργίας στὸν χρόνο ἀπορρίφθηκε, ἐλευθερώνοντας τούς μεταρρυθμιστές νά δημιουργήσουν Λειτουργίες σύμφωνα μέ τίς δικές τους ἰδεολο­γίες», Alcuin Reid, The Organic Development of the Liturgy, Ignatius Press, 2005, σσ. 39-40.

[14] Ἀκριβῶς ὅπως ἡ ἁμαρτία.

[15] Γιὰ παράδειγμα τὰ 3 Ἀμήν (Ἀμήν, ἀμήν, ἀμήν) τῆς Ἀναφορᾶς, ποὺ τὰ Ἱερατικὰ λένε ὅτι εἶναι τοῦ Διακόνου (ποὺ ἔχει Ἱερωσύνη, τόν αʹ βαθμό). Παλαιότερα ἦσαν μόνον τοῦ Ἱερέως. Καὶ πιὸ παλαιὰ δὲν ὑπῆρχαν ἐκεῖ Ἀμήν. Ἀφοῦ τὰ Ἱερατικὰ γράφουν ὅτι εἶναι τοῦ Διακόνου, πῶς λοιπὸν Κληρικοὶ στὶς ἡμέρες μας κάνουν τὰ ἀντίθετα, καὶ δασκα­λεύουν τοὺς Ψάλτες νὰ ἀλλάξουν τὴν Παράδοσιν καὶ νὰ σωπαίνουν, γιὰ νὰ λέει ὀ Ψάλτης ἢ ὁ Λαὸς (σὰν νὰ εἶναι Προτεστάντες) τὰ Ἀμήν τοῦ Διακόνου, καὶ ἐξαπλώνεται ταχύτατα αὐτὸς ὁ νεωτερισμός; Φεῦ, πόσο εὔκολα μεταδίδεται καὶ ἐγκολπώ­νεται ὁ νεωτερισμός, καὶ πόσο δύσκολη εἶναι ἡ διατήρησις τῆς Παραδόσεως! Βλ. Οἱ Λατινογενεῖς Νεωτερισμοί..., ὅ.π. σ. 11, ὑποσ. 57.

[16] Βλ. τὴν Εἰκονομαχία, πόσα χρόνια (100+) πῆρε γιὰ νὰ στηριχθεῖ καὶ νὰ ἐπανέλθει ἡ Ἱερὰ Παράδοσις τῶν Εἰκόνων, καὶ ὄχι μόνο τῶν Εἰκόνων, βλ. ὑποσ. 1.

[17] Οἱ πρώτοι λειτουργικοὶ αἰώνες μέχρι τὴν εἰκονομαχία, σαφέστατα δὲν μπόρεσαν (λειτουργικῶς, κατη­χητικῶς στὴν Ἐκκλησία) νὰ ἀναχαιτήσουν τὶς αἱρέσεις. Γιὰ αὐτὸ γράφηκαν τότε ἀπὸ τοὺς Μοναχούς, τόσα τροπά­ρια ἀντιαιρετικά, δογματικά, κυρίως, καὶ κατανυκτικά, τὰ ὁποῖα εἰσερχόμενα στὴν λατρεία μας, κατήχησαν καὶ τὸν κόσμο καλύτερα στὰ Δόγματα καὶ στὴν ἐν Χριστῷ ζωῇ, καὶ ἔτσι ἡ Ἐκκλησία (ἤδη ἀπὸ τὴν κατ’ εὐφημισμὸν Εἰκονομαχία) προχώρησε στὴν προσαρμογή τοῦ λειτουργικοῦ της τύπου σὲ αὐτὴν τοῦ μοναστικοῦ, κάτι τὸ ὁποῖο παραδέχεται καὶ ὁ Ἅγιος Συμεὼν Θεσσαλονίκης (ὁ ὁποῖος ἔζησε πρὸ τῶν τυπογραφείων τῆς Βενετίας, ὁ νοῶν νοείτω), λέγοντας ὅτι παντοῦ σὲ ὅλες τὶς ἐνορίες καὶ μονὲς ἡ τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα τηρεῖται τάξις [PG 155, 556]. Δὲν εἶναι ὀρθὸ νὰ παραβλέπουμε τοὺς ἀγῶνες τῆς Ἐκκλησίας, καὶ τὴν ἴδια τὴν Ἐκκλησία, ποὺ ὀδήγησαν στὴν τελικὴ μορφὴ τῆς Λειτουργίας καὶ τοῦ τυπικοῦ της.

[18] βλ. Σταματεῖστε τούς Πειραματισμούς στήν Θεία Λατρεία, στήν Θεία Λειτουργία, στό Τυπικόν, αʹ ἔκδοσις, 29/5/2024.

[19] Καὶ πολλάκις ἀποδεικνύεται ὅτι ἡ τάχα «ἐπιστροφή» εἶναι ἄκυρος, διότι ἦταν πλανεμένη ἡ ὑπόθεσις καὶ ἡ ἐρμηνεία ἐξ ἀρχῆς!

[20] Καὶ οἱ Λαϊκοὶ καὶ οἱ Μοναχοί, καὶ οἱ Κληρικοί, τὸ ἴδιο Εὐαγγέλιον ἔχουμε καὶ ἀκολουθοῦμε, καὶ ὁ νοῶν νοείτω.

[21] Δυστυχῶς καὶ αὐτοὶ ἐπηρρεαστήκανε ἀπὸ τὶς φωνὲς τῆς Δύσεως. Βλ. Μητρ. Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Πατερική καὶ Σχολαστική Θεολογία καί τό περιβάλλον τους – μέ βάση τίς προφορικές παραδόσεις τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, Ἱ.Μ. Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), βʹ ἔκδ. 2024 (αʹ 2021), σσ. 401-456.

[22] Οἱ Σλαῦοι ἐκχριστιανίστηκαν σταδιακὰ ἀπὸ τὸν 7ο μέχρι τὸν 12ον αἰῶνα, κυρίως ὅμως ἀπὸ τὸ 864 (Βούλγαροι), 870 (Σέρβοι), 966 (Πολωνοί), 988 (Ρῶσσοι).

[23] analogion.gr/typikon/liturgy-articles.

[24] independent.academia.edu/ΠΔΠ/Liturgical.