Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τραπέζης, στὴν Κωνσταντινούπολη, στὴν Ἑλλάδα, καὶ ἀπό Ἀνατολή σὲ Δύση, τὴν ὥρα τῆς Ἀναφορᾶς — Τὰς θύρας, τάς θύρας· Ποιὲς θύρες; Τό Ἱερόν Κιβώριον, τά Καταπετάσματα-Παραπετάσματα-Βῆλα, τὸ Φράγμα τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, τὸ Φράγμα τοῦ Πρεσβυτερίου (Σολέα), τὸ Σύνθρονον
Παν. Δ. Παπαδημητρίου,
βʹ ἔκδοσις, 23/4/2024
Τὸ πλῆρες ἄρθρο, βρίσκεται στό PDF στὸ τέλος
Εἶναι ἀρχαία Ἀποστολικὴ Παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας, ἡ Ὡραία Πύλη (τὰ Βημόθυρα καὶ τὸ Καταπέτασμα) νὰ κλείνει κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Ἁγίας Ἀναφορᾶς, δηλ. μετὰ τὴν Μεγάλην Εἴσοδον καὶ τὸ Χερουβικὸν, καὶ μέχρι τὸ Μετὰ φόβου (Θεία Κοινωνία τῶν Πιστῶν).
Οἱ πηγὲς αὐτῆς τῆς ἀρχαίας Ἀποστολικῆς Παραδόσεως (πρωτίστως οἱ Ἅγιοι Πατέρες), ἡ σημασία της, ἡ πρακτική της, ἐκθέτονται στὴν παροῦσα ἐργασία (370 σελίδων), καθὼς ἐπίσης καὶ πολλὰ ἄλλα συναφῆ θέματα, καὶ ἰστορικὰ στοιχεία, χρήσιμα στὴν κατανόηση στοιχείων τῆς Θείας Λειτουργίας, τῆς ἀνάπτυξής της, στὴν κατανόηση τῆς ἰστορίας τῆς Ἐκκλησίας, τῆς ἀρχιτεκτονικῆς τῶν Χριστιανικῶν Ναῶν, κλπ.
Ἐπιστολές γιὰ τὸ βιβλίο μας
Τὰ κεφάλαια τοῦ βιβλίου ἔχουν ὡς ἑξῆς·
Κεφάλαια
1 Πρόλογος αʹ ἐκδόσεως 22
2 Πρόλογος βʹ ἐκδόσεως 24
3 Τὸ κλείσιμο τῶν ἐξωτερικῶν θυρῶν τοῦ Ναοῦ 25
4 Ἡ Διάταξις τῶν Ναῶν (Δʹ - Εʹ αἰ.) 27
5 Ὁ διαχωρισμὸς τῶν Φύλων στὸν Ναό 31
5.1 Ἰστορικὴ ἐπισκόπησις 31
5.2 Ὁ διαχωρισμὸς τῶν Φύλων στὸν Ναό, σύμφωνα μὲ τὸν Ἅγιο Κύριλλο Ἱεροσολύμων (313-387) 49
5.3 Ὁ διαχωρισμὸς τῶν Φύλων στὸν Ναό, σύμφωνα μὲ τὸν Ἅγιο Ἱππόλυτο (Δʹ αἰ.) 49
5.4 Ὁ ὁπτικὸς διαχωρισμὸς τῶν Φύλων στὸν Ναό, σύμφωνα μὲ τὸν Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο (+407) 49
5.5 Ὁ διαχωρισμὸς τῶν Φύλων στὸν Ναό, σύμφωνα μὲ τὸν Ἅγιο Αὐγουστῖνο (354-430) 52
5.6 Ὁ ἀσπασμὸς τῆς εἰρήνης 53
6 Δὲν εἶναι Φράγμα τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, ὅλα τά Φράγματα στά Παλαιοχριστιανικά Μνημεῖα τῆς Ἑλλάδος (Θυσιαστήριον-Βῆμα-Πρεσβυτέριον/Σολέας) 54
7 Ἡ ἐξέλιξη τοῦ Φράγματος τοῦ Ἱεροῦ Βήματος καὶ τοῦ Φράγματος τοῦ Πρεσβυτερίου/Σολέα, καὶ περὶ τοῦ Συνθρόνου 58
7.1 Περίληψη ἰστορικῶν στοιχείων 58
7.2 Σύγχρονο παράδειγμα Ἱεροῦ Βήματος καὶ Σολέα 79
7.3 Τὸ γκρέμισμα τῶν Τέμπλων (Εἰκονοστασίου), καὶ τῶν Εἰκόνων του 83
8 Τὸ Τέμπλο μὲ τὸν Σταυρό (Rood Screen) - Δύση 86
8.1 Πότε μαρτυρεῖται τό πρῶτο ὑψηλὸ φράγμα (στὴν θέσιν τοῦ Rood Screen), πέραν τοῦ Καταπετάσματος; 94
9 Ὁ ἐπιβλητικὸς Ἄμβων, καὶ ὁ χῶρος τῶν Ψαλτῶν 95
10 Τὰ Ἀμφίθυρα – Καταπετάσματα – Παραπετάσματα – Βῆλα τοῦ Ἱεροῦ Βήματος 102
10.1 Τὸ Καταπέτασμα τῆς Σαρακοστῆς (Lenten Veil) 109
10.2 Ὅτι τὸ κεκλεισμένον Καταπέτασμα ἐστὶ καὶ Ταμιεῖον Προσευχῆς 110
11 Τὸ Ἱερὸν Κιβώριον μὲ τὰ Παραπετάσματα (Τετράβηλα) 111
11.1 Ἄβηλον Τετράβηλον; (Κιβώριον ἄνευ παραπετασμάτων); 114
11.2 Ὅτι τὸ κεκλεισμένον Κιβώριον ἐστὶ καὶ Ταμιεῖον Προσευχῆς 117
12 «Τὰς θύρας» τῶν Διακονικῶν τῶν Κατηχουμένων 121
13 Ἡ θέσις τοῦ «Πιστεύω» 124
14 «Τάς θύρας, τάς θύρας» πρὸ τῆς Ἁγίας Ἀναφορᾶς 126
14.1 Πότε εἰσῆλθε στὴν Λειτουργία; 126
14.2 Ποίας θύρας; Ἀπόδειξις λογική 127
14.3 Ποίας θύρας; Ἀπόδειξις ἀπὸ τὸν Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο (4ος αἰ.) 128
14.4 Ποίας θύρας; Ἀπόδειξις ἀπὸ τὴν Διάταξιν τοῦ Πυρομάλλη (10ος αἰ.) 128
14.5 Ποίας θύρας; Ἀπόδειξις ἀπὸ τὸν Βαρβερινὸ κώδικα (8ος αἰ.) 130
14.6 Ποίας θύρας; Ἄλλες ἀναφορὲς χειρογράφων 131
14.7 Πότε ἔκλειναν; Πότε ἄνοιγαν; 132
15 Ἀναίρεσις θέσεως ὅτι τάχα στὴν Ἁγία Σοφία ἐκ παραδόσεως τίποτε δὲν ἐμπόδιζε τὴν θέα πρὸς τὸ Ἱερό 135
16 Ἀναίρεσις θέσεως ὅτι τάχα ἔκλειναν μόνον οἱ ἐξωτερικὲς θύρες τοῦ Ναοῦ, καὶ μόλις μετὰ τὸν 11ον αἰ. ἔκλειναν τὰ ἅγια θύρια (τοῦ Ἱεροῦ μὲ τὸ καταπέτασμα), …στὴν Κων/πολη 142
17 Τὸ κλείσιμο τῆς Ὡραίας Πύλης τοῦ Ἱεροῦ (τὰ Βημόθυρα καὶ τὸ Καταπέτασμα) στὴν Θεία Λειτουργία στὸ Ἅγιον Ὄρος 143
17.1 Ἱερὰ Μονὴ Φιλοθέου 145
18 Τὸ κλείσιμο τῆς Ὡραίας Πύλης τοῦ Ἱεροῦ (τὰ Βημόθυρα καὶ τὸ Καταπέτασμα) στὴν Θεία Λειτουργία στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος 146
18.1 Σημερινὰ παραδείγματα τῆς Παραδόσεως τοῦ Καταπετάσματος (Κλείσεως τῆς Ὡραίας Πύλης) 162
19 Τό κλείσιμο τῆς Ὡραίας Πύλης τοῦ Ἱεροῦ (τά Βημόθυρα καί τό Καταπέτασμα) στά Ἱερατικά τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας — Σύγκριση, σχόλια 166
19.1 Ἱερατικόν Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου 1895 166
19.2 Ἱερατικόν Ἀ.Δ. 1951 168
19.3 Ἱερατικόν Ἀ.Δ. 1962 170
19.4 Ἱερατικόν Ἀ.Δ. 1971 172
19.5 Ἱερατικόν Ἀ.Δ. 1977 173
19.6 Ἱερατικόν Ἀ.Δ. 1977 (ἕως 2000): Ἡ σημείωσις ὅτι τάχα κατὰ τὴν ἀρχαίαν παράδοσιν, κλείεται ἡ Ὡραία Πύλη μόνον κατὰ τὴν κοινωνία τοῦ Ἱερέως 175
19.7 Ἱερατικόν Ἀ.Δ. 1981 181
19.8 Ἱερατικόν Ἀ.Δ. 1987 182
19.9 Ἱερατικόν Ἀ.Δ. 1995 183
19.10 Ἱερατικόν Ἀ.Δ. 2000 183
19.11 Ἱερατικόν Ἀ.Δ. 2004, καί 2007 185
19.12 Τίς πταίει; 187
20 Ὅτι ἡ Ὡραία Πύλη κλείνει ἐντελῶς στὴν Ἁγία Ἀναφορά, χωρὶς νὰ εἶναι ἀπαραίτητη ἡ ἀναγραφή σχετικῆς διατάξεως στὰ Ἱερατικά 188
21 Τὸ κλείσιμο τοῦ Καταπετάσματος μὲ Ἀρχιερέα 189
22 Λογικὴ ἀπόδειξις τοῦ ἀθεάτου τῆς Ἁγίας Τράπεζας κατὰ τὴν Ἁγίαν Ἀναφοράν 190
23 Διαταγαὶ Ἀποστόλων, Βιβλίον Βʹ, «Διατύπωσις Ἐκκλησίας καὶ κλήρου, καὶ τί ἕκαστος ἐπιτελεῖν ὀφείλει τῶν συναθροιζομένων κληρικῶν ἢ λαϊκῶν ἐν τῇ συνάξει», [PG 1, 737] 192
24 Διαταγαὶ Ἀποστόλων, Βιβλίον Ηʹ, «Ἐπίκλησις τῶν πιστῶν», [PG 1, 1089] 194
25 Ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης (9-96), Μυστήριον συνάξεως, [PG 3, 425C-428A] 195
26 Ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης (9-96), Ἐπιστολή Ηʹ. Δημοφίλῳ θεραπευτῇ, [PG 3, 1088D-1089B] 200
27 Εὐσέβιος Καισαρείας (265-340), [PG 20, 865C] 201
28 Ἅγιος Μακάριος Ἱεροσολύμων (+335) – Κανονικὴ Ἐπιστολὴ εἰς τοὺς Ἀρμενίους, γιὰ τὴν θέσπιση Κανονικῶν Διατάξεων τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας 202
29 Κωνστάντιος Βʹ Αὐτοκράτωρ (337-361), Ἀπλώματα καὶ Ἀμφίθυρα, Πασχάλιον [PG 92, 737A] 204
30 Ἁγίου Μεγάλου Ἀθανασίου (357) – Ἐπιστολὴ πρὸς μοναχοὺς τὰς δυσεβείας τῶν Ἀρειανῶν καθιστοροῦσα (Historia Arianorum) 56 [PG 25, 760] 205
31 Σύνοδος τῆς Λαοδικείας (364) – ΚΒʹ Κανών 206
32 Κανόνες τοῦ Ἁγίου Ἱππολύτου (The Canons of Hippolytus) , σχετικὰ μὲ τὸ Καταπέτασμα (Δʹ αἰ.) 207
33 Ἁγίου Μεγάλου Βασιλείου (330-379) – Θεοδωρήτου Κύρου (393-457) Περὶ τοῦ Ἁγίου Βασιλείου [...], [PG 82, 1161] 208
34 «Ἡ Διαθήκη τοῦ Κυρίου» (Testamentum Domini), Δʹ - Εʹ αἰ. 209
35 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου (+407 μ.Χ.), Ὁμιλία λστʹ πρὸς Κορινθίους Αʹ· «Ὅτι τὸ τύπους εἶναι μόνον σώζομεν [...], καὶ ὅτι μεθ’ ἡσυχίας, καὶ θορύβου παντὸς ἄνευ δεῖ ἡμᾶς συνέρχεσθαι ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ», [PG 61, 313] 210
36 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου (+407), Ὁμιλία γʹ πρὸς Ἐφεσίους· «Περὶ τῆς δωρεᾶς τοῦ Δεσποτικοῦ Σώματος, καὶ ὅτι τὸν [πιστὸν καὶ] μὴ μετέχοντα τούτου οὐ δεῖ οὐδὲ ἐπὶ τῶν Εὐχῶν τῶν ἐν τῇ Προσφορᾷ παρεῖναι», [PG 62, 29] 211
37 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου (+407), Ὁμιλία οαʹ Πρὸς Ματθαῖον· «Οἱ δέ Φαρισαῖοι [...] Διδάσκαλε, ποία ἐντολὴ μεγάλη ἐν τῷ νόμῳ;», [PG 58, 666] 213
38 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου (+407), Ὁμιλία κγʹ Πρὸς Ματθαῖον «Μὴ κρίνετε, ἵνα μὴ κριθῆτε, [...]», [PG 57, 310-311] 215
39 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου (+407), «Λόγος πρὸς τοὺς ἀπολιμπανομένους τῶν θείων συνάξεων, [...], καὶ ὅτι οἱ ἀτέλεστον καταλιμπάνοντες τὴν θείαν λειτουργίαν, καὶ πρὸ τῆς τελευταίας εὐχῆς ἐξερχόμενοι τὸν Ἰούδαν μιμοῦνται», [PG 49, 370-372] 217
40 Τὰ Καταπετάσματα τῆς Κωνσταντινουπόλεως (4ος-5ος αἰ.) καὶ τῆς Ῥώμης (7ος-9ος αἰ.) - T. F. Mathews 219
41 Ἁγίου Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας (370-444), «Περὶ τῆς ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ προσκυνήσεως καὶ λατρείας Λόγος τρισκαιδέκατος», [PG 68, 848] 221
42 Βίος Ἁγίου Εὐθυμίου τοῦ Μεγάλου (377-477) - Τερέβων ὁ Σαρακηνός 222
43 Θεοδωρήτου Κύρου (393-457) - Ἐκκλησιαστικὴ Ἰστορία [PG 82, 988] 225
44 Μαρτυρία Τέμπλου στοὺς Κέλτες (500 μ.Χ.) – Cogitosus (650 μ.Χ.) 226
45 Παύλος Σιλεντιάριος (563), Περιγραφὴ Τέμπλου καὶ Κιβωρίου Ἁγίας Σοφίας [PG 86, 2120: στίχοι 682 – 838], 227
46 Παύλος Σιλεντιάριος (563), Περιγραφὴ Καταπετασμάτων τοῦ Ἱεροῦ τῆς Ἁγίας Σοφίας [PG 86, 2120 : στίχοι 682 – 838] 230
47 Παύλος Σιλεντιάριος (563), Περιγραφὴ Καταπετασμάτων Κιβωρίου Ἁγίας Σοφίας [PG 86, 2120 : στίχοι 682 – 838] 231
48 Ἰωάννης Μόσχος (550-619), Λειμωνάριον, [PG 87C, 3016C] 233
49 Ἅγιος Σωφρόνιος Ἱεροσολύμων (560-638) [PG 87C, 3984D] 234
50 Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ (580-662), Μυσταγωγία, Κεφ. ΙΕʹ, [PG 91, 693B] 235
51 Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ (580-662), Σχόλια εἰς τὰς τοῦ Ἁγίου Διονυσίου Ἀρεοπαγίτου Ἐπιστολάς, [PG 4, 548D] 236
52 Ἰστορία Ἐκκλησιαστικὴ καὶ Μυστικὴ Θεωρία, ΙΕΜΘ (Ἰστορία Μυσταγωγική Ἐκκλησιαστική) (~ 6ου-7ου αἰ.) – I – [M. Zheltov, 2021], [PG 98, 389A-421B] 237
53 Ἰστορία Ἐκκλησιαστικὴ καὶ Μυστικὴ Θεωρία ΙΕΜΘ (Ἰστορία Μυσταγωγική Ἐκκλησιαστική) (~ 6ου-7ου αἰ.) – II – [M. Zheltov, 2021], [PG 98, 424B-429C] 239
54 Barb. Gr. 336, Ηʹ αἰ. (Εὐχολόγιον) – Τὰς θύρας, φ. 28β 245
55 Barb. Gr. 336, Ηʹ αἰ. (Εὐχολόγιον) – Ἐπὶ χειροτονίᾳ διακόνου, φ. 166 246
56 Barb. Gr. 336, Ηʹ αἰ. (Εὐχολόγιον) – Ἁγία Ἀναφορά, καὶ μετὰ Εὐχὴ ἥγουν ποίησις μύρου, φ. 124 247
57 Ἅγιος Θεόδωρος Στουδίτης (759-826), Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων [PG 99, 1689] 248
58 Ἅγιος Θεόδωρος Στουδίτης (759-826), Κιβώριον [PG 99, 1793] 249
59 Ἐγκαίνια Βασιλικῆς (Ναοῦ) – Angoulême Sacramentary (800) 250
60 Ἀφιέρωσις Ναοῦ – Drogo Sacramentary (826-855) 251
61 ΕΒΕ 210, Χειρόγραφον μὲ ὁμιλίες τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου [φ. 93β] (τέλος Θʹ αἰ. - ἀρχάς Iʹ αἰ.) 252
62 Μηνολόγιον τοῦ Βασιλείου τοῦ Βʹ - Ἱερὸν Κιβώριον καὶ τὸ Καταπέτασμα, [Vat. gr. 1613, φ. 324] (Iʹ αἰ.) 253
63 Ἕτερες Ἀπεικονίσεις Καταπετασμάτων 257
64 Ὅσιος Νικήτας Στηθᾶτος, Ἠγούμενος τῆς Μονῆς Στουδίου (990-1080) 258
65 [Νικόλαος καὶ] Θεόδωρος ἐπ. Ἀνδίδων (1055-1063), Προθεωρία Κεφαλαιώδης περὶ τῶν ἐν τῇ Θείᾳ Λειτουργίᾳ γινομένων συμβόλων καὶ μυστηρίων, [PG 140, 444-448]· 260
66 Ἰσιδώρου Πυρομάλλη – Διάταξις τῆς Θείας Λειτουργίας τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας (ΙΑ-ΙΒʹ αἰ.), Εὐχολόγιον Goar (1647), σσ. 180-183 270
67 Vat. gr. 1970 (Codex Rossanensis) - Ἄνοιγμα ἁγίων θυρίων, 12ος αἰ., φ. 27β 272
68 Leo Tuscus (12ος αἰ.) - Καταγραφὴ τῆς Θείας Λειτουργίας στὴν Κωνσταντινούπολη 273
69 Νικήτας Χωνιάτης (1155-1216)· Περιγραφὴ Καταπετάσματος Ἁγίας Σοφίας [PG 139, 1044A] 274
70 Ἅγιος Ἀντώνιος Ἀρχιεπίσκοπος Νόβγκοροντ Ῥωσσίας (1200) – Περιγραφὴ Κιβωρίου Ἁγίας Σοφίας 275
71 Γεωργίου Παχυμέρη (1242-1310)· Παράφρασις εἰς τὰς τοῦ Ἁγίου Διονυσίου Ἀρεοπαγίτου Ἐπιστολάς, Εἰς τήν Ηʹ Ἐπιστολήν [PG 4, 468D-469Α] 277
72 Rationale Divinorum Officiorum (ΙΓʹ αἰ.) – Τρία Καταπετάσματα 278
73 Rationale Divinorum Officiorum (ΙΓʹ αἰ.) – Secretum, Κλειστὸν Κιβώριον στὴν Ἁγία Ἀναφορά 279
74 Rationale Divinorum Officiorum (ΙΓʹ αἰ.) – Secreta («Τὰ Μυστικά», Ἁγία Ἀναφορά / Μυστικὲς Εὐχές) 280
75 Ἅγιος Φιλόθεος (Κόκκινος) Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1300-1379), Τάξις Ἱεροδιακονίας, [PG 154, 752] 281
76 Ἐπὶ χειροτονίᾳ διακόνου, Λειτουργικὰ Χφφ, [D II, σ. 345 (ΙΔʹ αἰ.), κ.ἀ.] 282
77 Ἅγιος Συμεὼν Ἀρχιεπ. Θεσ/νίκης (+1429), [PG 155, 732A] 283
77.1 [PG 155, 697] 283
77.2 [PG 155, 253-304] 284
77.3 [PG 155, 389C] 288
78 Διακονικά Κατηχουμένων 289
78.1 [PG 1, 717D-718D] 289
78.2 Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος (+407), [PG 59, 520] 290
78.3 Προηγιασμένη Λειτουργία – Σινᾶ χφ. 1040 [D II, σ. 130]524, 12ος αἰ. 290
78.4 Vat. gr. 1970 (Codex Rossanensis), 12ος αἰ., IAK , [S, σ. 238] 568 290
78.5 Paris gr. 2509, 12ος αἰ., IAK 565, [S, σ. 239] 568 291
78.6 Vat. gr. 2281 (Rotulus Vaticanus), 13ος αἰ., ΜΚ , [S, σ. 22] 291
79 Ἀνάλυσις τῶν Παλαιοχριστιανικῶν Βασιλικῶν (Ναῶν) τοῦ Δʹ αἰῶνος ἐν Ἑλλάδι 292
80 Ὁ Ἄμβων τῆς Ἁγίας Σοφίας Κων/πόλεως (Ἰουστινιανοῦ) (563-1204) 294
81 Ἕτεροι Ἄμβωνες 299
81.1 Ὁ Ἄμβων ἐκ τοῦ Μηνολογίου Βασιλείου τοῦ Βʹ 299
81.2 Ὁ Ἄμβων (ἐν τῷ Σολέᾳ) τοῦ Ὀκταγώνου Φιλίππων (Δʹ αἰ.) 300
81.3 Ὁ Ἄμβων (ἐν τῷ κέντρῳ) τοῦ Ὀκταγώνου Φιλίππων (Δʹ αἰ.) 302
81.4 Ὁ Ἄμβων τοῦ Ἱ. Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Καλαμπάκας 303
81.5 Ὁ Ἄμβων τῆς Βασιλικῆς στό Valle Porclaneta, Ἰταλία (1000-1050) 304
82 Τὸ ὑψηλὸ φράγμα στὸν Παλαιοχριστιανικὸ Ναὸ τοῦ Ἀπ. Πέτρου Ῥώμης μὲ Καταπετάσματα (Λειψανοθήκη τῆς Pola), 440 μ.Χ. 305
83 Τὸ ὑψηλὸ φράγμα τῆς Ἁγίας Σοφίας Κων/πόλεως (Ἰουστινιανοῦ) (563-1204) 306
84 Τὸ ὑψηλὸ φράγμα σὲ ἀπεικόνιση Δισκαρίου τοῦ 565 308
85 Τὸ ὑψηλὸ φράγμα Βυζαντινοῦ Ναοῦ στὴν Βενετία (639) 309
86 Τὸ ὑψηλὸ φράγμα τῆς Βασιλικῆς στό Valle Porclaneta, Ἰταλία (1000-1050) 310
87 Τὸ ὑψηλὸ φράγμα μὲ Καταπετάσματα στὸν Ἅγιο Μάρκο Βενετίας (1063) 313
88 Τὸ Ἱερὸν Κιβώριον τῆς Ἁγίας Σοφίας Κων/πόλεως (Ἰουστινιανοῦ) (563-1204) 317
89 Τὸ Ἱερὸν Κιβώριον σὲ ἀπεικόνιση Δισκοπότηρου τοῦ 6ου-7ου αἰ. 319
90 Τὸ Ἱερὸν Κιβώριον σὲ ἁγιογραφία Ἀρμένικου Ναοῦ (10ος αἰ.) 320
91 Ἅγιος Γεώργιος Θεσ/νίκης Ῥοτόντα (4ος-5ος αἰ.) 321
91.1 Ἅγιος Γεώργιος Ῥοτόντα – Ἱερὸν Κιβώριον μετὰ Καταπετάσματος 321
91.2 Ἅγιος Γεώργιος Ῥοτόντα – Ἕτερον Κιβώριον μετὰ Καταπετάσματος 322
91.3 Ἅγιος Γεώργιος Ῥοτόντα – Ἄμβων ἢ Κιβώριον Ἁγ. Τραπέζης; καὶ Σταυρός 323
91.4 Ἅγιος Γεώργιος Ῥοτόντα – Ὑψηλὸν φράγμα μὲ Καταπετάσματα 324
92 Ἅγιος Ἀπολλινάριος (ὁ Νέος) Ῥαβέννας (561 μ.Χ.) – Ἱερὰ Κιβώρια, καὶ Παραπετάσματα 326
93 Ἁγ. Ἀπολλινάριος στὴν Κλάση (549 μ.Χ.) - Τὸ τελευταῖον Ἱερὸν Κιβώριον 327
94 Παναγία Ἑκατονταπυλιανή (Πάρος), Εὐφρασιανὴ Βασιλική (Κροατία) – Ἱερὰ Κιβώρια 328
95 Τὸ Καταπέτασμα στὸν Ἅγιο Συμεὼν Θεσ/νίκης (+1429) 332
96 Τὸ Καταπέτασμα στὴν Μεγάλη Ἐκκλησία (Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον) ἐν ἔτει 1655 333
97 Τὸ Καταπέτασμα στὸ Πατριαρχεῖον τῆς Ῥωσσίας 335
98 Τὸ Καταπέτασμα στοὺς Ῥώσσους τῆς Διασπορᾶς (ROCOR) 337
99 Τὸ Καταπέτασμα στοὺς Παλαιόπιστους Ῥώσσους 339
99.1 Μὲ Ἀρχιερέα (Ἀρχιερατικὴ Λειτουργία, Συλλείτουργον) 339
99.2 Ἄνευ Ἀρχιερέως (Συλλείτουργον) 341
100 Τὸ Καταπέτασμα στὴν «Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στὴν Ἀμερική» (OCA) 343
101 Τὸ Καταπέτασμα στὸ Πατριαρχεῖον τῆς Ρουμανίας 346
102 Τὸ Καταπέτασμα, στὶς Σλαβικὲς (γενικὰ) Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες 347
103 Τὸ Καταπέτασμα στοὺς Δυτικούς 348
104 Τὸ Καταπέτασμα στοὺς Ἀρμένιους, Ἀσσύριους, Χαλδαίους, Αἰθίοπες, καὶ Κόπτες μέχρι τὴν σήμερον 350
105 Ἐπίλογος 356
106 Ἀναφορές 358
107 Σχετικά μας ἄρθρα 369
Σχετικά μας ἄρθρα (διαθέσιμα εἰς τό Ἀναλόγιον 57, καὶ εἰς τό Academia 58):
1. Πῶς ἐτέλεσε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς τὴν «θείαν Εὐχαριστίαν εἰς τὸν Μυστικὸν Δείπνον, μυστικῶς ἢ εἰς ἐπήκοον;», Παν. Δ. Παπαδημητρίου 2/12/2020.
2. Τὰ τρία Ἀμήν (Ἀμήν, ἀμήν, ἀμήν) εἰς τὴν μυστικὴν στιγμὴν τῆς εὐλογήσεως τοῦ Ἁγίου Ἄρτου καὶ τοῦ Ἁγίου Ποτηρίου, Παν. Δ. Παπαδημητρίου, 8/11/2020 (27/10/20).
3. Ἐπιτρέπεται ἡ Γονυκλισία τὶς Κυριακές;, Παν. Δ. Παπαδημητρίου, 2004/5.
4. Διάταξις τῆς Θείας Λειτουργίας 1334, Ἁγίου Φιλοθέου, V.480 [ΔΘΛ], Π. Δ. Παπαδημητρίου (πρόχειρον, 23/11/2020).
5. Διάταξις τῆς Πατριαρχικῆς Λειτουργίας 1386 (Ἁγία Σοφία), παρὰ τοῦ πρωτονοταρίου τῆς Ἁγίας Σοφίας, διακ. Δημητρίου Γεμιστοῦ, V.135 [ΔΘΛ], Π. Δ. Παπαδημητρίου (πρόχειρον, 22/11/2020).
6. Σύγχρονοι (Ἅγιοι) Γέροντες καὶ οἱ Μυστικὲς Εὐχές, [Ὀρθόδοξος Τύπος, τ. 2431, 2432, 2433 (13, 20, 27 Ἰαν. 2023)], Παν. Δ. Παπαδημητρίου 8/2/2022.
7. Ὁ ΙΘʹ Κανὼν τῆς Συνόδου τῆς Λαοδικείας (364), καὶ ἡ ἀνάγνωσις τῶν Λειτουργικῶν Εὐχῶν, Παν. Δ. Παπαδημητρίου, 3/4/2022.
8. Ποιοῦντος τοῦ Διακόνου τὴν Εὐχήν, ὁ Ἱερεὺς ἐπεύχεται τὴν Εὐχήν, Παν. Δ. Παπαδημητρίου, 30/10/2022.
9. Εὐχή διά Προσφωνήσεως (Διακονικά), 5/12/ 2022.
10. Ἱερατικόν Συλλείτουργον - σύγκρισις διατάξεων, Ἱερατικῶν, καὶ σχόλια, Παν. Δ. Παπαδημητρίου, 21/12/2022.
Το αθέατον της Αγίας Τραπέζης, στην Κωνσταντινούπολη, στην Ελλάδα, και από Ανατολή σε Δύση, την ώρα της Αναφοράς — Τας θύρας, τας θύρας· Ποιες θύρες; Τό Ιερόν Κιβώριον, τα Καταπετάσματα-Παραπετάσματα-Βήλα, το Φράγμα του Ιερού Βήματος, το Φράγμα του Πρεσβυτερίου (Σολέα), το Σύνθρονον
