Μέ ἀφορμή τά Ἐγκώμια τῆς Παναγίας
του ἀρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη
Παρόλη τήν ἀπαγόρευση (βλ. Δίπτυχα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 2008, σελ. 209, ὑποσημείωση 186), τελικά τά «Ἐγκώμια τῆς Παναγίας» ἔχουν εἰσαχθεῖ στήν Ἐκκλησία μας. Ὑπῆρχε μήπως κάποιο κενό στήν Ἀκολουθία τῆς Κοιμήσεως, πού ἔπρεπε νά καλυφθεῖ μέ τήν προσθήκη τῶν Ἐγκωμίων; Tί σοβαρός, θεολογικός λόγος ὑπῆρχε, ὥστε νά γίνει αὐτή ἡ καινοτομία;
Ἐγκώμια πρός τιμήν τῆς Παναγίας λέγονταν καί λέγονται ἀνελλιπῶς στήν Ἐκκλησία μας, γραμμένα μάλιστα ἀπό κορυφαίους ἁγίους ὑμνογράφους, Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό, Κοσμᾶ τόν Μελωδό, Ἰωσήφ τόν ὑμνογράφο.
Τί εἶναι τό «τήν Τιμιωτέραν;». Τί εἶναι τό «Ἄξιόν ἐστί;». Τί εἶναι τό «Θεοτόκε Παρθένε;». Τί εἶναι «Τήν ὡραιότητα τῆς Παρθενίας;». Τί εἶναι τά «Θεοτοκία» τοῦ Ἑσπερινοῦ τοῦ Σαββάτου, ἑκάστου ἤχου; Δέν εἶναι Ἐγκώμια πρός τήν Παναγία μας; Καί ὄχι μόνο αὐτά.
Προπαντός τά τροπάρια πού λέγονται στόν Ἑσπερινό καί στόν Ὄρθρο τῆς Κοιμήσεως, αὐτά καί ἄν εἶναι Ἐγκώμια πρός τήν Παναγία! Μοναδικά καί ἀνεπανάληπτα! Π.χ. «Ὤ τοῦ παραδόξου θαύματος, ἡ πηγή τῆς ζωῆς ἐν μνημείῳ τίθεται», «Βαβαί τῶν σῶν μυστηρίων ἁγνή», τό περίφημο καί μοναδικό ὀκτάηχο τοῦ Ἑσπερινοῦ! Τά καθίσματα, οἱ Κανόνες, οἱ Καταβασίες κ.λ.π. ὅλα αὐτά!
Τί, λοιπόν, παραπάνω προσφέρουν τά γνωστά Ἐγκώμια τῆς Παναγίας; Τί; «Ἡ Ἐκκλησία ἐκανόνισεν ἀνέκαθεν τάς Ἱεράς ἀκολουθίας τοῦ ὅλου ἐνιαυτοῦ· καί κατανυκτικώτατα εἰσί τά εἰς τήν Κοίμησιν τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου ψαλλόμενα ἄσματα», σημείωνε ἡ σχετική Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου (4319/ 21/4/1865) μέ τήν ὁποία ἀπαγόρευε τά Ἐγκώμια.
Μήπως τελικά τά συγκεκριμένα Ἐγκώμια δέν εἰσήχθησαν πρός τιμήν τῆς Παναγίας, ἀλλά πρός «τό θεαθῆναι τοῖς ἀνθρώποις» (Μτ.23:5). (Ὑπάρχει θέαμα! Ἐπιτάφιος, λουλούδια, ἀρώματα κ.λ.π.!). Ἀλήθεια, ἄν ἡ ἐκκλησία ἦταν ἄδεια, ἦταν μόνο ὁ παπᾶς, ὁ ψάλτης, καί ὁ νεωκόρος, μέ τί καρδιά θά λέγαμε τά Ἐγκώμια;! Μπορεῖ καί νά τά σταματούσαμε, ἐπειδή «δέν τραβᾶνε…!». Μά γίνονται πρός τιμήν τῆς Παναγίας, καί ὄχι πρός τό θεαθῆναι…! «Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς».
Πηγές: Ιερός Ναός Αγίου Βασιλείου Πάτρας , Ἀναστάσιος (πρόσβαση 9/8/2025)
Βλ. επίσης το άρθρο μας: Ὑπεραγία Θεοτόκε σῶσον ἡμᾶς ἢ πρέσβευε ὑπέρ ἡμῶν;
