(Τα παρακάτω δημοσιεύτηκαν πρώτα σε ηλ. γράμμα στις 31/8/06, και διαδικτυακά στις 9/4/08. Κατά τις ταπεινές μου γνώσεις δεν έχω δει παρόμοια αντιμετώπιση του θέματος και παρακαλώ αν γνωρίζετε αντίθετα να μου το γνωρίσετε)
Λέγεται από πολλούς ότι κάθε Σάββατο και Κυριακή όλου του έτους είναι υποχρεωτική η κατάλυσις ελαίου (εκτός του Μεγάλου Σαββάτου όπου είναι υποχρεωτική η νηστεία) και το στηρίζουν στον ΞΔ’ Κανόνα των Αγίων Αποστόλων:
«Ει τις Κληρικός ευρεθή την Κυριακήν ημέραν νηστεύων, ή το Σάββατον, πλην του ενός μόνον, καθαιρείσθω. Ει δε Λαϊκός, αφοριζέσθω».
Εμείς ταπεινώς νομίζουμε ότι δεν είναι υποχρεωτική η κατάλυσις ελαίου κάθε Σάββατο και Κυριακή κατά τον ανωτέρω ιερόν Κανόνα.
Ερμηνεύει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης (εν συντομία αναφέρω): «νηστεία μεν κυρίως είναι, η τελεία ασιτία, ή και το να τρώγη τινάς μίαν φοράν την ημέραν, κατά την εννάτην ώραν, με ξηροφαγίαν, άρτου δηλονότι μόνου και ύδατος». «Λοιπόν εις τον παρόντα Κανόνα διορίζουσιν οι Θείοι Απόστολοι, ότι όποιος Κληρικός ευρεθή να νηστεύη την ημέραν της Κυριακής ή του Σαββάτου, με ασιτείαν τελείαν ή και με ξηροφαγίαν εν τη εννάτη, έξω από ένα και μόνον Σάββατον.......Κληρικός, ας καθαίρεται, ει δε Λαικός ..... ας αφορίζηται».
Εξαιτίας των παραπάνω θεωρώ μη σωστή τη λέξη «υποχρεωτική» εν προκειμένω και μάλιστα ως «υποχρεωτική η κατάλυσις ελαίου». Αν κάποιος καταλύσει «νηστίσιμα» (π.χ. χαλβά, ταραμά) πρωι, μεσημέρι, βράδυ Σαββάτου, ή αν κάποιος καταλύσει έλαιον το πρωι και νηστήσιμα το βράδυ, νομίζω ότι δεν παραβαίνει τον ΞΔ' Κανόνα των Αγίων Αποστόλων, επειδή άλλο το νόημα της νηστείας τότε και άλλο το πεπλατυσμένο της τωρινό νόημα.
«Λύσις δε της νηστείας είναι το να φάγη τινάς προ της εννάτης ώρας, καν σύκα, κάν σταφίδας, κάν άλλο τοιούτο τι. Ή και το να φάγη έξω από τον άρτον, και το ύδωρ, και άλλα μερικά είδη βρωσίμων λιτών και ευτελών· λόγου χάριν, όσπρια, οίνον, ή έλαιον, ή οστρακόδερμα». «Κατάλυσις δε νηστείας είναι, όταν τρώγη τινάς από όλα τα βρώσιμα, και κρέας, θετέον και οψάρια, και γάλα, και τυρί, και τα λοιπά» (Άγιος Νικόδημος).
Π.Παπαδημητρίου
9 Απριλίου 2008
Σημείωσις 29/3/2020: Φυσικά δεν λέμε να μην καταλύουμε λάδι (υπήρχαν πάντως ασκητές/τριες που δεν έτρωγαν λάδι, π.χ. η Οσία Μαρία η Αιγυπτία, και ο γ. Παΐσιος αναφέρει, κ.λπ.). Απλά προσπαθήσαμε να εξηγήσουμε σωστά τον ανωτέρω κανόνα.