‘‘Οἱ Προτεστάντες μεταρρυθμιστές ὄχι μόνο ἀπέρριψαν ὅτι θεώρησαν
καταχρήσεις στὴν “Ἐκκλησία” τους, ἀλλὰ ἀπέρριψαν καὶ τὴν
Λειτουργία [Τυπικόν] τῆς ἐποχῆς τους’’, Alcuin Reid
Ἡ Ὀρθόδοξος ἀφετηρία τῆς Λειτουργιολογίας-Τελετουργικῆς, εἰδικά μετὰ τὴν ἐμπειρία τῆς 100+χρονης παναιρέσεως τῆς «Εἰκονομαχίας»[1] ποὺ συνετάραξε τὴν Ἐκκλησία, εἶναι κατασταλλαγμένη διαχρονικά, εἶναι αὐτὴ τοῦ Συνοδικοῦ τῆς Ὀρθοδοξίας: «Ἡ Ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν».
Ἔστω ὅτι οἱ διασημότεροι τῶν Λειτουργιολόγων, Τυπικολόγων, Θεολόγων, εἰς ἀναζήτησιν τῆς «αὐθεντικῆς (original) λειτουργικῆς παραδόσεως», μαζευτοῦν καὶ δουλέψουν συλλογικὰ πάνω σὲ ὅλα τὰ σωζόμενα ἀρχαία βυζαντινὰ χειρόγραφα τοῦ Κόσμου, καὶ μετὰ ἀπὸ χρόνια δουλειᾶς φτιάξουν τὸ καλύτερο «Τυπικόν» ποὺ θὰ περιλαμβάνει καὶ τὴν καλυτέρα «Λειτουργική Διάταξη» κατ' αὐτοὺς (κατ' αὐτοὺς = ὑποκειμενικότητα), ἕνα στὴν οὐσία συνονθύλευμα ἐπιλεγμένων «ἀρχαίων» διατάξεων (ἐπιλεγμένων σύμφωνα μὲ ἀμφιλεγόμενα προσωπικά καὶ μοντερνιστικὰ κριτήρια, καὶ συνάμα ἀπορριφθέντων ἄλλων ἐξίσου ἀρχαίων διατάξεων), καὶ ἐρμηνευμένων, ἐπεξηγημένων σύμφωνα μὲ τὴν προσωπική καὶ φυσικά προκατειλημένη (biased) γνώμη ἑκάστου (ποὺ φυσικὰ ὑπόκειται κι αὐτὴ σὲ σφάλματα), μὲ διατάξεις γιὰ τὴν Παρακλητική, τὸ Μηναῖον, τὸ Τριώδιον, τὸ Πεντηκοστάριον, καὶ ἐν γένει γιὰ τὸν Ἑσπερινό, τὸν Ὄρθρο, τὴν Θεία Λειτουργία, καὶ ὅλες τὶς Ἀκολουθίες, μαζὶ καὶ Ἀσματικὲς ἢ ὅτι ἄλλες Ἀκολουθίες ὑπῆρχαν στὴν ἀρχαιότητα.
Φυσικὰ γιὰ νὰ βγεῖ αὐτὸ τὸ «Τυπικόν», τὰ χειρόγραφα τὰ ὁποῖα θὰ χρησιμοποιήσουν οἱ Ἐρευνητές, θὰ εἶναι ἴσως λίγο ἀπὸ τὸν Δ' (4ον) αἰῶνα (πάπυροι),[2] ἀπὸ τὸν Η' (8ον) αἰ., μέχρι τόν ΙΕ' (15ον) αἰῶνα,[3] καὶ σίγουρα θὰ χρησιμοποιήσουν καὶ τὸν Ἅγιο Φιλόθεο Κόκκινο,[4] καὶ θὰ ἀναγκαστοῦν νὰ συμβουλευτοῦν μέχρι καὶ τὸν Κ' (20όν) αἰῶνα, τὸν ἀείμνηστο π. Γεώργιο Ῥῆγα.[5]
Ἄρα, σὲ ποιὰ χρονολογία, σὲ ποιὸ ἔτος ἀναφέρεται τό «Τυπικόν» αὐτό; Σὲ ποιά χρονολογία εὑρίσκετο ἡ «αὐθεντικὴ λειτουργικὴ παράδοση»; Οὔτε κι αὐτοί γνωρίζουν. Καὶ ἐπειδὴ ἡ ὅλη Ἐργασία (ἀναγκαστικά) δὲν ἔχει ἀντικειμενικότητα, μετὰ ἀπὸ χρόνια θὰ βρεθοῦν ἕτεροι Λειτουργιολόγοι ποὺ θὰ προσφέρουν ἕτερον[6], [7] Συνονθύλευμα ἀρχετύπων καὶ ἀρχεγόνων διατάξεων, καὶ σὲ δουλειὰ νὰ βρισκόμαστε. Ἄρα σὲ καμιὰ χρονολογία τοῦ παρελθόντος, δὲν εὑρίσκεται ἡ “original” Αὐθεντική Λειτουργική Παράδοση, οὔτε τάχα Ἀρχικές Λειτουργικές Μορφές, σέ ὁλοκληρωμένη μορφή. Αὐτό εἶναι οὐτοπία.
Ἕνας πολὺ ἁπλὸς λόγος, ποὺ δὲν ἐπιτρέπεται ποτὲ νὰ χρησιμοποιηθεῖ μιὰ τέτοια Ἐργασία ὡς «Τυπικόν» ἢ «Λειτουργική Διάταξη» τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἶναι ὁ ἑξῆς:
Ποτέ, σὲ καμία δεδομένη χρονικὴ στιγμὴ τῆς ἱστορίας της, ἡ Ἐκκλησία δὲν χρησιμοποίησε τέτοιο «Τυπικόν» ἢ τέτοια «Διάταξη», τέτοιο προϊὸν Κοπτοραπτικῆς, μία à la carte Λειτουργιολογία ἀπὸ ὅλους τοὺς αἰῶνες.
Τὸ νέο αὐτὸ «Τυπικόν» εἶναι στὴν οὐσία Ἀντικουαριανισμός (Antiquarianism),[8] ἡ πιὸ ἀκραῖα περιφρόνηση καὶ ἄρνηση τῆς διὰ ζώσης παραδοθείσης Ἱερᾶς Παραδόσεως, ἀντίστοιχα μὲ αὐτὸ ποὺ ἔκαναν οἱ Προτεστάντες, καὶ οἱ Λατίνοι μετὰ τὴν Σύνοδο τοῦ Τριδέντου[9] καὶ κυρίως μετὰ τὴν Βʹ Βατικάνεια Σύνοδό τους.
Ἀντικουαριανισμὸς εἶναι ἡ ἐπιλεκτικὴ ἀπόρριψη τῆς ζώσας Ἱερᾶς Παραδόσεως, καὶ ἡ ἐπιλεκτικὴ ἀνάδειξη μεμονωμένων (πολλάκις παρερμηνευμένων) ἀρχαίων καὶ ἀσύγχρονων στοιχείων τῆς ἰστορίας τῆς Ἐκκλησίας, κατὰ τὸ δοκοῦν, ὡς τάχα Παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας. [10]
Ὁ Ἀντικουαριανισμὸς εἶναι χαρακτηριστικὸν τοῦ Προτεσταντισμοῦ (οἱ Προτεστάντες ἀπορρίψανε τὴν Ἱερὰ Παράδοση, καὶ ἀεὶ ψάχνουν νὰ βροῦν ...Παράδοση). Εἶναι ἐπίσης ξεκάθαρη περιθωριοποίηση (καὶ μάλιστα ἄρνηση) τῆς Θείας Πρόνοιας, περιθωριοποίηση τοῦ ἴδιου τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ μας. Βλ. καὶ τὰ ἄρθρα μας γιὰ τοὺς Πειραματισμούς,[11] καὶ τοὺς Λατινογενεῖς Νεωτερισμοὺς στήν Θεία Λατρεία.[12]
Ἡ αὐθεντικὴ Λειτουργικὴ Παράδοση, στὸ σήμερα, στὸν ἐνεστῶτα χρόνο, εἶναι αὐτὴ ποὺ παρελάβαμε διὰ ζώσης, ζωντανά, καὶ αὐτὴν ἔχουμε ὑποχρέωση νὰ διαφυλάξουμε καὶ νὰ μεταλαμπαδεύσουμε: «Ἡ Ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν».
[....]
[....]
Τελευταῖον, αὐτοὶ ποὺ περιφρονοῦν τό Τυπικόν καὶ τίς Διατάξεις ποὺ παρέλαβε διὰ ζώσης ἡ Ἐκκλησία, καὶ λένε ὅτι τὸ Τυπικὸν τῆς Ἐκκλησίας μας δὲν εἶναι ἐνοριακό ἀλλὰ μοναστικό, καὶ θέλουν νὰ γυρίσουν τάχα στὸ ἀσματικό τυπικό (ὅμως οὔτε οἱ ἴδιοι γνωρίζουν τὸ αὐθεντικό ἀσματικό τυπικό στό σύνολό του, οὔτε σὲ κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή), μοιάζουν σὰν αὐτοὺς ποὺ λένε ὅτι ἡ θρησκεία τῆς Ἑλλάδος δὲν εἶναι ὁ Χριστιανισμός, ἀλλὰ ὁ Δωδεκαθεϊσμός. Μὰ οἱ ἴδιοι οἱ Ἕλληνες πρόγονοί μας δέχθηκαν ἀβίαστα καὶ ἐλεύθερα τὸν Χριστό, τον Χριστιανισμό γιά 2000 χρόνια, καὶ μαρτύρησαν ἀπὸ τὴν ἀγάπη τους γιὰ Αὐτόν. Ἔτσι καὶ ὁ πιστός Λαός δέχθηκε ἀβίαστα καὶ ἐλεύθερα τὴν τάξη, τό Τυπικόν τῶν Μοναχῶν (ἐπὶ τὸ συντομώτερον καὶ ἐκκοσμικότερον), μετὰ τὴν δι' ἀγώνων καὶ ἀνηλεῶν διωγμῶν ὁμολογητῶν Μοναχῶν Νίκη τῆς Ὀρθοδοξίας (στὴν Εἰκονομαχία), καὶ τὸ ἔκανε Τυπικὸν Ἐνοριῶν, ἀναγνωρίζοντας τὴν ἀνωτερότητά του.[17] Καὶ γιὰ νὰ ποῦμε τὴν ἀλήθεια, τὸ ἐνοριακὸ τυπικό, εἶναι ἐκκοσμικευμένο καὶ συντετμημένο μοναχικὸ τυπικόν, καὶ ἀκόμη τὸ συντέμνουν. 1200+ χρόνια τὸ χρησιμοποιοῦμε στὶς Ἐνορίες μας, ἄρα εἶναι Ἐνοριακό, Τυπικόν Ἐνοριῶν (καὶ σύμφωνα μὲ μιὰ ἔρευνα ἤδη ἀπὸ τόν 7ον αἰῶνα τὸ χρησιμοποιοῦμε). Καὶ πιὸ πολλὰ χρόνια χρησιμοποιοῦμε αὐτὸ στὶς Ἐνορίες παρὰ τὸ Ἀσματικό.[18]
Ποὺ πῆγε τό τοῦ Συνοδικοῦ τῆς Ὀρθοδοξίας: «Ἡ Ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν»;
Καὶ ἂν θέλετε νὰ δεχθεῖτε, κρίνοντες ἀπὸ τὸ σήμερα πρὸς τὰ πίσω, τὸ ἀσματικό Τυπικόν ἀπευθυνόταν σὲ πνευματικὰ νηπίους, γιὰ αὐτὸ ἀπορρίφθηκε ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν Ἐκκλησία.17 Οἱ πιστοί ὅμως ἔχουν ἐνηλικιωθεῖ πλέον καὶ κατήργηκαν νωρὶς τὰ τῶν νηπίων, καὶ τὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας μας λάμπουν πλέον στὴν Ὑμνολογία καὶ στὸ Τυπικόν της.
Ἡ παραδοθεῖσα διὰ ζώσης Λειτουργικὴ Παράδοση εἶναι κι αὐτὴ Ἱερὰ Παράδοση, εἶναι μέρος τῆς Παρακαταθήκης ποὺ ἔλαβαν οἱ Ἐπίσκοποι, οἱ Κληρικοί στὴν χειροτονία τους, κι ἔχουν καὶ ἔχουμε χρέος νὰ τὴν διαφυλάξουμε καὶ μεταδώσουμε ἀνόθευτη. Αὐτὴ εἶναι ἡ ὅντως αὐθεντική (original) Λειτουργική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας.
Τὸ νὰ θέλουμε νὰ «ἐπιστρέψουμε» σὲ παλαιὰ ὑπεραιώνια χρονολογία [ἀλήθεια, σὲ ποιὰ ἀκριβῶς χρονολογία, σὲ ποιὸ ἔτος;] (ἐπιλέγοντας, ἀπορρίπτοντας, κόβοντας καὶ ράβοντας, κατὰ τὸ δοκοῦν, κατά τό bias, κατὰ τὴν προκατάληψη δηλαδὴ καὶ προσωπικὴ ἐρμηνεία ἑκάστου,[19] τὴν Λειτουργική μας Παράδοση, μηδενίζοντας καὶ ἀπορρίπτοντας τοὺς ἀγώνες τῆς Ἐκκλησίας, καὶ τὴν Θεολογία τῶν Ἁγίων Πατέρων μας, αὐτὸ δὲν εἶναι ἴδιον γνώρισμα τῶν Ὀρθοδόξων.
Θὰ ἐρωτήσουν ῥητορικῶς μερικοί· στὴν παραδοθεῖσα Λειτουργικὴ Παράδοση δὲν ἔχουν ὑπεισέλθει νεωτερισμοί;
Ἔχουν θὰ ἀπαντήσουμε, ἀλλὰ ἡ Ὀρθόδοξη ἀντιμετώπιση, ἡ Ὀρθόδοξη Λειτουργιολογία, εἶναι πρῶτα νὰ δεχθοῦμε τὴν παραδοθεῖσα ζῶσα Ἱερὰ Παράδοση. Ἐφόσον κριθεῖ ἀναγκαῖο μὲ βάση τὸ ἀψευδὲς Πατερικὸ Ὀρθόδοξο πνεῦμα, καὶ ὄχι κατ’ ἐπάγγελμα, εἰκῆ καὶ ὡς ἔτυχε, τότε μὲ ταπεινὸ (κατὰ δύναμιν) φρόνημα καὶ πολλὴ προσευχὴ θὰ ἐρευνήσουμε πρώτα τὴν σύνολη ζῶσα καὶ παραδοθεῖσα Ἱερὰ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας στὸ Παρόν. Ἂν ἐντοπισθεῖ νεωτερισμὸς πάντα μὲ βάση τὸ Πατερικὸ Ὀρθόδοξο πνεῦμα, τότε: α). θὰ ἐρευνήσουμε ἀκόμη στὸ Παρόν, ἂν διασώζεται ἡ Παράδοση κατ’ ἀρχὴν σὲ Ἱερὲς Μονές[20] β). Ἂν ὄχι, τότε θὰ ἐρευνήσουμε συνεχόμενα καὶ μὲ σεβασμὸ ἀπὸ τὸ Παρὸν πρὸς τὰ πίσω μέχρι νὰ βροῦμε πότε ξεκίνησε ὁ νεωτερισμός, καὶ πάλι θὰ ἐλέγξουμε μὲ βάση τὸ ἀψευδὲς Πατερικὸ Ὀρθόδοξο πνεῦμα. Ἐφόσον χρειαστεῖ καὶ ὑπάρχει ἡ δυνατότητα, καὶ μὲ πολλὴ προσοχὴ, θὰ ἐρευνήσουμε καὶ τὴν Σλαυικὴ Ὀρθόδοξη παράδοση.[21], [22]
Δὲν θὰ ἀκυρώσουμε ὅμως, προτεσταντικῷ τῷ τρόπῳ, τὴν ζῶσα Ἱερά μας Παράδοση, οὔτε θὰ ξεκινήσουμε τὴν ἔρευνα ἀπό τόν ... Μυστικό Δεῖπνο πρὸς τὰ ἐμπρός (ἀκυρώνοντας στὴν οὐσία τὴν Ἐκκλησία) καὶ μὲ τὴν μέθοδο τῆς μοντερνιστικῆς ἐπιλογῆς, ἀπόρριψης, καὶ ἐρμηνείας ἀσύγχρονων στοιχείων ἀπὸ ὅλους τοὺς αἰῶνες νὰ δημιουργήσουμε δική μας ἀντικουαριανιστική διάταξη, σὰν τοὺς Αἱρετικούς.13, 10
[....]
Ἡ συνέχεια στό ἄρθρο μας:
Αὐθεντική Λειτουργική Παράδοση (Ἀσματικό Τυπικό, Ἀρχέγονες Διατάξεις) ἢ Ἀντικουαριανισμός (Antiquarianism);, καὶ ἐδὼ στὸ academia
https://www.academia.edu/129861651/ , καὶ στὸ Ἀναλόγιον
https://analogion.gr/antiquarianism