Ιεροί Κανόνες σχετικοί με την Ορθόδοξη Λατρεία.

Θέματα για την λειτουργική πράξη και ευταξία της Εκκλησίας, και για σχετικούς Ιερούς Κανόνες.
Άβαταρ μέλους
nmnovice00
Παλαίμαχος
Δημοσιεύσεις: 181
Εγγραφή: 16 Δεκ 2009, 20:10

Ιεροί Κανόνες σχετικοί με την Ορθόδοξη Λατρεία.

Δημοσίευση από nmnovice00 »

Ανοίγω το παρόν θέμα για να διερευνηθεί η νομοκανονική κατοχυρωση της ορθοδόξου λατρείας στις διάφορες πτυχές της και για να προκύψει ως συμπέρασμα το πώς και κατά πόσον το Συνοδικό Σύστημα της Εκκλησίας μας κατευθύνει και περιχαρακώνει τα της λατρείας μας ως γνησίας εκφράσεως της πίστεως, του βιώματος και του δοξολογικού-ευχαριστιακού, προς τον Θεό, χρέους του εκκλησιαστικού Σώματος.

Αφορμή για το παρόν θέμα στάθηκε ένα άρθρο του, γνωστού σε όλους μας για τις οπωσδήποτε ριζοσπαστικές του θέσεις, Πρωτοπρ. Βασιλείου Θερμού στο Εκκλησιαστικό Πρακτορείο Ειδήσεων "Ρομφαία" εδώ: http://www.romfea.gr/2009-12-18-11-21-4 ... ς-Λατρείας, με θέμα "Γιατί δεν απαιτείται συνοδική έγκριση για την μετάφραση της Λατρείας". Το πράγμα, όπως το βλέπω εγώ, είναι απλό. Αν δεν απαιτείται συνοδική έγκριση για το θέμα των μεταφράσεων, τότε μάλλον δεν θα απαιτείται έγκριση και για άλλες πτυχές της λατρείας μας, κάποιες από τις οποίες και π. Βασίλειος απαριθμεί και φέρει ως αποδείξεις για τον ισχυρισμό του. Λεπτομέρειες μπορείτε να δείτε στο άρθρο του.

Ξεκινώ, λοιπόν, αυτό το θέμα παραθέτοντας πρώτα τον ριδ' Κανόνα της εν Καρθαγένη Τοπικής Συνόδου (η οποία έλαβε οικουμενική ισχύ από την δ', την Πενθέκτη και την ζ' Οικουμενική Σύνοδο):

«Ἤρεσε καὶ τοῦτο, ὥστε τὰς κεκυρωμένας ἐν τῇ Συνόδῳ ἱκεσίας, εἴτε προοίμια, εἴτε ὑποθέσεις, εἴτε παραθέσεις, εἴτε τὰς τῆς χειρὸς ἐπιθέσεις, ἀπὸ πάντων ἐκτελεῖσθαι, καὶ παντελῶς ἄλλας κατὰ τῆς πίστεως μηδέποτε προενεχθῆναι· ἀλλ’ αἴτινες δήποτε ἀπὸ των συνετοτέρων συνήχθησαν, λεχθήσονται.»

Ἑρμηνεία.

Αἱ παρὰ τῶν Ἱερέων λεγόμεναι εὐχαὶ πρὸς τὸν Θεὸν εἰς τὰς ἐν Ἐκκλησίᾳ ἱκεσίας, διάφοροι εἶναι, ἐπειδὴ ἄλλαι μὲν λέγονται προοίμια και προλεγόμενα, ὡσὰν ὁποῦ πρώτον καὶ κατ’ ἀρχὰς λέγονται, ἄλλαι δὲ λέγονται ὑποθέσεις, ἢ καὶ ἐπιλεγόμενα, ὡσὰν ὁποῦ λέγονται μετὰ τὰς καθ’ αὑτὸ εὐχάς, ἄλλαι δὲ ὀνομάζονται παραθέσεις, ὡσὰν ὁποῦ παρατίθενται καὶ ἀφιερόνουν τὸν λαὸν εἰς τὸν Θεόν, καὶ ἄλλαι τελευταῖον λέγονται εἰς τὰς ἐπιθέσεις τῶν χειρῶν, τόσον δηλ. αἱ εὐχαὶ ὁποῦ λέγει ο Ἀρχιερεὺς ἐν ταῖς χειροτονίαις ἐπιθεὶς τὴν χεῖρα εἰς τὴν κεφαλὴν τοῦ χειροτονομένου, ὅσον καὶ αἱ συγχωρητικαὶ εὐχαί, τὰς ὁποίας πρέπει νὰ ἀναγινώσκει ο Ἀρχιερεὺς, ἢ κατ’ ἄδειαν τούτου, ὁ Ἱερεύς, ἐπιθεὶς τὴν χεῖρα ἐπάνω εἰς τὴν κεφαλὴν τοῦ μετανοοῦντος. Ταύτας λοιπόν τὰς εὐχὰς διορίζει ὁ παρὼν Κανὼν νὰ λέγωσιν ὅλοι· τὰς κεκυρωμένας ὅμως ἀπὸ τὴν Σύνοδον καὶ ἀπὸ τοὺς σοφωτέρους, καῖ ὄχι τὰς νέας τὰς παρά τινων συνθεμένας κατὰ τῆς πίστεως καὶ μὴ κεκυρωμένας Συνοδικῶς.Ὅρα καὶ τὸν ιη’ Λαοδικείας.

Είναι σαφές από τον παραπάνω κανόνα ότι όλες οι ευχές που αναγιγνώσκονται επ’ Εκκλησίαις πρέπει να έχουν Συνοδική έγκριση. Ξεκαθαρίζει με τον Κανόνα αυτόν, και με άλλον που θα παραθέσω αργότερα, το θέμα που προέκυψε με τις μεταφράσεις του αγίου Πρεβέζης. Είχε απόλυτο δίκαιο η ΔΙΣ να ζητήσει εξηγήσεις για την πρωτοβουλία του αυτή. Δεν έχει δίκαιο λοιπόν ο σεβαστός π. Βασίλειος να ισχυρίζεται κάτι τέτοιο και να διατυπώνει απόψεις όπως η εξής: "Έτσι προκύπτει αβίαστα ότι στην διακριτική αρμοδιότητα της τοπικής Εκκλησίας υπάγονται και όλες οι περιπτώσεις λειτουργικής ποικιλίας. Κριτήριο των πρωτοβουλιών της θα είναι πάντοτε το πνευματικό συμφέρον του λαού". Δεν είναι δυνατόν στην Εκκλησία του Χριστού ο κάθε Επίσκοπος να αυτονομείται στα θέματα λατρείας για χάρη κάποιου χαλαρά ορισμένου πνευματικού συμφέροντος και να θεωρείται αρετή η λειτουργική ποικιλία! Αυτό μετά βεβαιότητος θα οδηγήσει βαθμηδόν σε μια λατρευτική αναρχία, η οποία με την σειρά της θα παραπέμπει σε προτεσταντικού τύπου αντιλήψεις περί λατρείας, διότι τί θα γίνεται αν σε κάθε Μητρόπολη ο οικείος Επίσκοπος αντιλαμβάνεται εντελώς διαφορετικά τον ρόλο της λατρείας στην ζωή της Εκκλησίας; Η δε προσπάθειά του να φέρει επιχειρήματα από την πρώτη Εκκλησία λέγοντας «Η ελευθερία αρχικά έφθανε μέχρι και τη δυνατότητα του επισκόπου να συνθέτει η να επιλέγει τις ευχές της αναφοράς» είναι μια χιλιομασημένη καραμέλα δυτικής κατασκευής που δεν οδηγεί πουθενα. Η νοσταλγία της πρώτης Εκκλησίας ήταν και είναι, εξάλλου, η βασική κινητήριος δύναμη των Προτεσταντών. Στην Ορθοδοξία, όλα αυτά τα θέματα τακτοποιήθηκαν στην πορεία.

Υ/Γ Μερική απάντηση στο παραπάνω κείμενο του π. Βασιλείου Θερμού δίνει ο π. Νικόδημος Μπαρούσης εδώ http://www.alopsis.gr/modules.php?name= ... e&sid=1460
Τελευταία επεξεργασία από το μέλος nmnovice00 την 06 Μάιος 2010, 20:14, έχει επεξεργασθεί 1 φορά συνολικά.
"ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν, καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις·... οὐδεὶς ἐπιγινώσκει τὸν υἱὸν εἰ μὴ ὁ πατήρ, οὐδὲ τὸν πατέρα τις ἐπιγινώσκει εἰ μὴ ὁ υἱὸς καὶ ᾧ ἐὰν βούληται ὁ υἱὸς ἀποκαλύψαι." (Ματθ. ιβ', 25-27)
Άβαταρ μέλους
nmnovice00
Παλαίμαχος
Δημοσιεύσεις: 181
Εγγραφή: 16 Δεκ 2009, 20:10

Απ: Ιεροί Κανόνες σχετικοί με την Ορθόδοξη Λατρεία.

Δημοσίευση από nmnovice00 »

Σε συνάφεια με τον ανωτέρω Κανόνα της εν Καρθαγένη Συνόδου, παραθέτω τον προγενέστερο αυτής ιη' Κανόνα της εν Λαοδικεία Τοπικής Συνόδου (οι Κανόνες αυτής της Συνόδου επικυρούνται αορίστως από τον α' Κανόνα της δ' Οικουμενικής και τον α' της ζ', ορισμένως δε από τον β' Κανόνα της στ' Οικουμενικής), ο οποίος λέγει τα εξής:

«Περὶ τοῦ, τὴν αὐτὴν λειτουργίαν τῶν εὐχῶν πάντοτε καὶ ὲν ταῖς ἐννάταις, καὶ ὲν ταῖς ἑσπέραις ὀφείλειν γίνεσθαι».

Ἑρμηνεία (έκ τοῦ Πηδαλίου Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Αγιορείτου).

Καθὼς καὶ ὁ ριδ' τῆς ἐν Καρθ. (ὃν καὶ ἀνάγνωθι) διδάσκει νὰ λέγωνται ἀπὸ ὅλους αἱ παρὰ τῆς Συνόδου κεκυρωμέναι εὐχαί, καὶ ὄχι νέαι ἄλλαι· τοιουτοτρόπως φαίνεται νὰ λέγει καὶ ὁ παρὼν Κανὼν διορίζων, ὅτι ἡ τάξις τῶν εὐχῶν πρέπει νὰ φυλάττεται ἡ αὐτή, καὶ εἰς τὰς ἐννάτας, καὶ εἰς τὰς ἑσπερινὰς ὑμνῳδίας, καὶ νὰ μὴ συνθέτῃ ὅποιος θέλει ἐδικάς του ἄλλας εὐχάς· ἀρκεταὶ γὰρ εἶναι αἱ παραδεδομέναι.

Εκ των δύο αυτών κανόνων που παραθέσαμε γίνεται σαφές ότι δεν είναι επιτρεπτό στην Ορθόδοξη Εκκλησία οι ευχές να αλλοιώνονται κατά το δοκούν και κατά την έμπνευση ενός εκάστου. Προσφάτως, είχαμε κρούσματα τέτοιου είδους προσθαφαιρέσεων και σημαντικών αλλοιώσεων σε ευχές της Θ. Λειτουργίας, από μεμονωμένη βέβαια περίπτωση, αλλά από τον τρόπο που το θέμα προσπεράστηκε (ο Κληρικός αυτός φάνηκε να έχει την κάλυψη της εκκλησιαστικής του αρχής) δημιουργήθηκε ήδη ένα κακό προηγούμενο. Επίσης, οι μεταφράσεις ιερατικών ευχών, εκτός του ότι στερούνται ουσιαστικής αιτιολογίας (η ανάγκη μεταφράσεώς τους είναι κατ' εξοχήν θέμα συνοδικής εγκρίσεως), χρήζουν ωσαύτως συνοδικής εγκρίσεως καθ' ότι αφ' ενός αλλοιούται το πρωτότυπο κείμενο, αφ' ετέρου δε κανείς δεν μπορεί να εξασφαλίσει εκ προοιμίου την ακρίβεια της μεταφράσεως και την συνάφειά της με το πρωτότυπο.

Η εν Λαοδικεία Σύνοδος έχει ιδιαίτερη αξία για τους λειτουργιολόγους, καθώς είναι η Σύνοδος αυτή που ασχολήθηκε εκτενώς με τα θέματα της λατρείας και φαίνεται να κατοχυρώνει την ανάγκη να υπάρχει Συνοδική έγκριση σε βασικά λατρευτικά θέματα. Την άποψη αυτή υποστηρίζουν μεγάλοι σύγχρονοι λειτουργιολόγοι όπως ο R. Taft.
"ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν, καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις·... οὐδεὶς ἐπιγινώσκει τὸν υἱὸν εἰ μὴ ὁ πατήρ, οὐδὲ τὸν πατέρα τις ἐπιγινώσκει εἰ μὴ ὁ υἱὸς καὶ ᾧ ἐὰν βούληται ὁ υἱὸς ἀποκαλύψαι." (Ματθ. ιβ', 25-27)
Άβαταρ μέλους
nmnovice00
Παλαίμαχος
Δημοσιεύσεις: 181
Εγγραφή: 16 Δεκ 2009, 20:10

Απ: Ιεροί Κανόνες σχετικοί με την Ορθόδοξη Λατρεία.

Δημοσίευση από nmnovice00 »

Συνεχίζω το παρόν θέμα παραθέτωντας τον νθ' Κανόνα της εν Λαοδικεία Συνόδου, ο οποίος λέγει τα εξής:

"Ὄτι οὐ δεῖ ἰδιωτικούς ψαλμούς λέγεσθαι ἐν τῇ Ἐκκλησία, οὐδὲ ἀκανόνιστα βιβλία, ἀλλά μόνον τὰ κανονικά τῆς Καινῆς καὶ Παλαιᾶς Διαθήκης".

Ἑρμηνεία (ἐκ τοῦ Πηδαλίου Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου):

Ἔξω ἀπὸ τοὺς ρν' ψαλμοὺς τοῦ Δαβὶδ εὑρίσκονται καὶ ἄλλοι τινές, λεγόμενοι ὅτι εἶναι τοῦ Σολομῶντος καὶ ἄλλων τινῶν, τοὺς ὁποίους ὁ παρὼν Κανὼν ψαλμοὺς ὀνομάζει ἰδιωτικούς, διορίζων ὅτι νὰ μὴ ἀναγινώσκονταιἐ Ἐκκλησίαις οὔτε αὐτοί, οὔτε ἄλλα βιβλία ἀκανόνιστα, ἔξω δηλαδὴ ὄντα ἀπὸ τὰ περιεχόμενα ὑπὸ τοῦ πε' Κανόνος τοῦ Ἀποστολικοῦ, ἀλλὰ μόνον τὰ βιβλία τῆς Παλαιᾶς καὶ Νέας Γραφῆς τὰ κανονικά...

Και με αυτόν τον Κανόνα βλέπουμε το γενικότερο πνεύμα της Συνόδου αυτής, που ήταν να μπούν τα λετρευτικά πράγματα σε μια τάξη και να διαφανεί ο ενεργός ρόλος της Συνόδου στα επ' Εκκλησίαις γενόμενα. Φυσικά, δεν ήταν δυνατόν παντού και πάντα να ασχολούνται οι Ορθόδοξες Σύνοδοι με λατρευτικά θέματα, όπως τα παραπάνω. Φαίνεται, όμως, σεφέστατα η διάθεση να ελέγχεται το τί λέγεται στην λατρεία ώστε να αποφευχθούν πιθανές αποκλίσεις από το γνήσιο περιεχόμενό της.
"ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν, καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις·... οὐδεὶς ἐπιγινώσκει τὸν υἱὸν εἰ μὴ ὁ πατήρ, οὐδὲ τὸν πατέρα τις ἐπιγινώσκει εἰ μὴ ὁ υἱὸς καὶ ᾧ ἐὰν βούληται ὁ υἱὸς ἀποκαλύψαι." (Ματθ. ιβ', 25-27)
Άβαταρ μέλους
nmnovice00
Παλαίμαχος
Δημοσιεύσεις: 181
Εγγραφή: 16 Δεκ 2009, 20:10

Απ: Ιεροί Κανόνες σχετικοί με την Ορθόδοξη Λατρεία.

Δημοσίευση από nmnovice00 »

«Ἡ σχέσις τῆς Κανονικῆς τάξεως πρὸς τὴν ἐν τῷ Μυστηρίῳ τῆς Θείας Εὐχαριστίας καὶ τοῖς λοιποῖς Μυστηρίοις συγκροτουμένην Ἐκκλησίαν εἶναι προφανής. Ἡ Κανονικὴ τάξις ἀποτελοῦσα τὴν δομὴν τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἀδύνατον νὰ ὑπάρξῃ, καὶ ἐὰν ὑπάρχῃ εἶναι ἐπιζήμιος, χωρὶς τὰ συγκροτοῦντα, συνάπτοντα καὶ ζωοποιοῦντα διὰ τοῦ Παναγίου Πνεύματος τὸ Σῶμα Μυστήρια, ὧν κέντρον ἡ Θεία Εὐχαριστία. Κατὰ τὴν εὔστοχον ρῆσιν τοῦ Νικολάου Καβάσιλα: Ἡ Ἐκκλησία διὰ τῶν μυστηρίων σημαίνεται». (Ἀρχιμ. Γεωργίου Καψάνη, Ἡ ποιμαντικὴ διακονία κατὰ τοὺς ἱεροὺς κανόνας, Πειραιεὺς 1976, σ. 69).

Κατά τα ανωτέρω, είναι αδύνατον η λατρεία της Εκκλησίας να εξετάζεται ερήμην της κανονικής τάξεως και της εκφράσεως (δογματικής και συμβολικής) της πίστεώς μας. Συνεπώς, η εξέλιξη των διαφόρων τύπων ακολουθιών πρέπει να προσεγγίζεται μέσα σε αυτό το πλαίσιο, και οι διάφορες λεπτομέρειες που διεμόρφωσαν τον σημερινό τύπο λατρείας (σε τεράστιο βάθος χρόνου) πρέπει υπ' αυτήν την οπτική γωνία να εξετάζονται.

Για να επεκτείνω λίγο την σκέψη μου, θα έλεγα ότι π.χ. η σύνθεση μοναχικής και κοσμικής λατρείας, η οποία απετέλεσε καρπό μακροχρόνιας διεργασίας (υπολογίζεται σε 4 με 5 αιώνες συνολικά ο χρόνος που χρειάστηκε για να σταθεροποιηθεί η λεγομένη βυζαντινή σύνθεση) δεν πρέπει, κατά την γνώμη μου, να θεωρείται προϊόν μόνο αισθητικών συγκρίσεων και προτιμήσεων μεταξύ Μοναχικού και Ασματικού Τυπικού, ή, πολύ περισσότερο, θέμα πρακτικό, αλλά και πράξη αυτοσυνειδησίας της Εκκλησίας, που ιδίως μετα την 7η Οικουμενική Σύνοδο, κατάλαβε ότι οι λεπτές δογματικές διατυπώσεις που ήταν απαραίτητο να γίνουν για το θέμα των δύο φύσεων του Χριστού, και για τον τρόπο που εμείς μετέχουμε στην χάρη του Αγίου Πνεύματος, εκφράζονταν πολύ καλύτερα στο τότε Μοναχικό Τυπικό και στα ποιητικά είδη που αυτό διέσωζε (κανόνες, ιδιόμελα κ.λπ.) παρά στο κατ' εξοχήν ψαλμικό Ασματικό Τυπικό. Εξάλλου, ήδη απο την Πενθέκτη Οικουμενική φάνηκε η μεγάλη σημασία που έδινε πλέον η Εκκλησία στα της λατρείας, αναγνωρίζοντας τελεσίδικα την εν Λαοδικεία Σύνοδο ως οικουμενικής ισχύος και περιχαρακώνοντας νομοκανονικά με τον τρόπο αυτό αρκετά σημεία της λατρείας που θεωρήθηκε ότι έχρηζαν προσοχής. Και δεν είναι δυνατόν, φυσικά, να πλήττεται το κύρος μεταγενεστέρων πατερικών διατυπώσεων και αποφάσεων της Εκκλησίας σχετικά με την λατρεία, επειδή αυτές αυτές απέχουν χρονικά από την πηγή της πρωτοχριστιανικής λατρείας, ή επειδή αυτές έλαβαν χώρα σε περιόδους αντίξοες, όπως η περίοδος πρό της Αλώσεως και η Τουρκοκρατία. Δεν μπορούμε, κατά την γνώμη μου, να θεωρούμε π.χ. ότι οι Πατέρες του Ησυχασμού (14ος αι.), που μίλησαν θεολογικότατα για την λατρεία (π.χ. Νικόλαος Καβάσιλας) έχουν μικρότερο ειδικό βάρος από τους "μεγάλους" Πατέρες των τεσσάρων πρώτων αιώνων. Αυτή η διάκριση των Πατέρων, εξάλλου, είναι γνωστό ότι έχει δυτική προέλευση (οι δυτικοί θεωρούν μεγαλύτερης βαρύτητας τους Πατέρες των οκτώ πρώτων αιώνων, με τελευταίο τον Ιωάννη τον Δαμασκηνό).

Γενικά, η υπό το ιστορικό πρίσμα μόνον εξέταση των διαφόρων αλλαγών στην εκκλησιαστική ζωή και την λατρεία δημιουργεί την εντύπωση ότι η Εκκλησία είναι δεσμευμένη πιεστικά, τρόπον τινα, απο την ιστορία και τις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες, και ότι δεν μπορεί αποφασιστικά να τις υπερβεί. Και αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι η Εκκλησία δεν ζεί (σ-)την εποχή της, αλλά ότι ο ρόλος της είναι να την υπερβαίνει με αιώνια προοπτική. Το Πανάγιον Πνεύμα δεν έπαψε ποτέ να ενεργεί στην Εκκλησία του Χριστού και να την οδηγεί "εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν" (Ιω. ιστ', 13). Και "τὸ Πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ" (Ιω. γ', 8) και δεν δεσμεύεται από εποχές και κοινωνικές καταστάσεις.
Τελευταία επεξεργασία από το μέλος nmnovice00 την 25 Ιουν 2010, 11:26, έχει επεξεργασθεί 1 φορά συνολικά.
"ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν, καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις·... οὐδεὶς ἐπιγινώσκει τὸν υἱὸν εἰ μὴ ὁ πατήρ, οὐδὲ τὸν πατέρα τις ἐπιγινώσκει εἰ μὴ ὁ υἱὸς καὶ ᾧ ἐὰν βούληται ὁ υἱὸς ἀποκαλύψαι." (Ματθ. ιβ', 25-27)
Άβαταρ μέλους
Παναγιώτης
Διαχειριστής
Δημοσιεύσεις: 901
Εγγραφή: 07 Φεβ 2008, 05:43

Απ: Ιεροί Κανόνες σχετικοί με την Ορθόδοξη Λατρεία.

Δημοσίευση από Παναγιώτης »

Ευχαριστούμε π. Νικόλαε. Να παραπέμψω και στο θέμα του Τυπικού: viewtopic.php?f=17&t=79 για περισσότερα.
Μέγα μὲν τὸ ἀπερισπάστως προσεύχεσθαι· μεῖζον δὲ καὶ τὸ ψάλλειν ἀπερισπάστως
Απάντηση

Επιστροφή στο “Λειτουργικά και Κανονολογικά θέματα”