Συμψαλμώδησις του λαού

Θέματα για την λειτουργική πράξη και ευταξία της Εκκλησίας, και για σχετικούς Ιερούς Κανόνες.
Άβαταρ μέλους
Παναγιώτης
Διαχειριστής
Δημοσιεύσεις: 901
Εγγραφή: 07 Φεβ 2008, 05:43

Συμψαλμώδησις του λαού

Δημοσίευση από Παναγιώτης »

ἀναφέρει τὸ Τυπικὸν τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας [ΤΜΕ, σ. ιβ’]:

«Ὁ ΙΕ’ τῆς ἐν Λαοδικείᾳ Συνόδου (ἐγκεκριμένων τῶν κανόνων αὐτῆς ἀπὸ Οἰκουμενικὰς Συνόδους) κανὼν οὐδόλως ἐπιτρέπει νὰ ψάλλῃ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ὁ τυχών, ἀλλὰ καθῆκον τοῦτο θεωρεῖ τῶν κανονικῶν ἤτοι τῶν ἐν τῷ κλήρῳ συνηριθμημένων καὶ ἐπὶ τούτῳ προκεχειρισμένων ψαλτῶν · διότι ἀταξία ὁμολογουμένως συμβαίνει καὶ χασμῳδία (κοινώς Χάβρα Ιουδαίων) ὅταν ψάλλῃ ὁ τυχὼν ἀμαθὴς καὶ ἄμουσος, τοὐναντίον δὲ εὐταξία καὶ συγκίνησις (καὶ κατάνυξις), ὅταν ψάλλωσιν οἱ μουσικῆς ἔμπειροι καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς τάξεως γνῶσται».

(δείτε και εδώ: http://analogion.net/forum/viewtopic.php?f=74&t=110 )
Μέγα μὲν τὸ ἀπερισπάστως προσεύχεσθαι· μεῖζον δὲ καὶ τὸ ψάλλειν ἀπερισπάστως
Άβαταρ μέλους
pransot
Νέος
Δημοσιεύσεις: 5
Εγγραφή: 27 Δεκ 2008, 15:43

Απ: Συμψαλμώδησις του λαού

Δημοσίευση από pransot »

Θέλω καταρχάς να σας συγχαρώ για τον ιστότοπό σας και να εκφράσω στη συνέχεια τις απόψεις και τους προβληματισμούς μου για το θέμα , το οποίο με αφορά πολύ τελευταία.
Αρχικά, πρέπει να πω πως θεωρώ πως για τα θέματα της λατρείας πρέπει να συμβουλευόμαστε την παράδοση και να μην καινοτομούμε απερισκέπτως, πλην όμως τα διάφορα τυπικά (και όχι σχετιζόμενα με την πίστη μας ή τα δόγματα) σκοπό έχουν να βοηθήσουν τους πιστούς στην πνευματική τους πρόοδο και καλλιέργεια.
Πολλές φορές παραδόσεις σιώνων είναι δομημένες σε λανθασμένες αντιλήψεις και γίνεται μεγάλος αγώνας για να αλλάξουν
Εδώ θα θυμίσω τον αγώνα του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου για τη συχνή θ. κοινωνία των πιστών. Γνωστός μου ευλαβής ιερέας μου ανέφερε πως σε πρόσφατη επίσκεψή του στο Άγιο Όρος, είχε ετοιμαστεί να κοινωνήσει την Κυριακή. Μόλις όμως ο ιερέας είπε «μετά φόβου…» αμέσως ξαναμπήκε στο ιερό χωρίς να κοινωνήσει κανείς. Όταν αργότερα ρώτησε, η απάντηση του ηγούμενου ήταν: «εμείς κρατάμε την παράδοση, κοινωνούμε το Σάββατο».
Ως προς την συμψαλμώδηση.
Χωρίς να έχω κάνει ιδιαίτερη επιστημονική έρευνα έχω την αίσθηση πως τα πρώτα χρόνια της εκκλησίας δεν υπήρχαν ψάλτες και όλος ο λαός έψαλλε τους ψαλμούς του Δαυίδ ή τους πρώτους απλούς χριστιανικούς ψαλμούς. (Αυτό συμβαίνει σήμερα και στις ιεραποστολικές εκκλησίες της Αφρικής κ.α. που ζουν πρωτοχριστιανικές εποχές) Η δομή των ακολουθιών ήταν πολύ απλή και τα μέλη ελάχιστα και γνωστά. Επίσης το μουσικό κομμάτι ήταν πολύ πιο περιορισμένο, ενώ δινόταν πιο πολύ βάση στο λόγο. Όταν με τα χρόνια αυτό άλλαξε και έγιναν τα τροπάρια πιο πολλά και δύσκολα δημιουργήθηκαν οι χοροί των ψαλτών, ως εκπροσώπων του λαού. Σήμερα ξέρουμε πως εν πολλοίς έχουμε καταλήξει-καταντήσει στον ένα ψάλτη, μισθωτό-εργαζόμενο-υπάλληλο, πολλάκις μη μέλος της ενορίας και ελεγχόμενης πίστης και χριστιανικής ζωής. Η διακονία έχει γίνει επάγγελμα.
Ένα άλλο στοιχείο που δεν μπορούμε να παραβλέψουμε είναι η απομάκρυνση του λαού (ακόμα και του πιστού εκκλησιαζόμενου, ιδίως της νέας γενιάς) από την εκκλησιαστική λειτουργική γλώσσα. Πολλοί νέοι έρχονται στην εκκλησία με ευλάβεια, προσεύχονται αλλά δεν παίρνουν χαμπάρι από το τι τελείται εκεί και τις λέει ο ψάλτης και ο παπάς. Επειδή λοιπόν νομίζω πως η λειτουργική πρέπει να έχει ποιμαντικό πρωτίστως προσανατολισμό έχω καταλήξει (και προσπαθώ να εφαρμόζω) στα εξής:
Η θεία λειτουργία πρέπει να είναι όσο το δυνατόν απλούστερη, σύντομη και κατανοητή. Ιερέας και ψάλτης πρέπει να εκφέρουν το λόγο έτσι ώστε να γίνεται κατανοητός. Τα περισσότερα λόγια είναι σταθερά , θα γίνουν γνωστά στον κόσμο και θα προσεύχεται συμμετέχοντας στη Θ. Λειτουργία και όχι παράλληλα με αυτήν κάνοντας ατομική-προσωπική προσευχή. Στις υπόλοιπες ακολουθίες μπορούν να ψαλλούν και κάποια πιο αργά κομμάτια (ποτέ όμως με αργό ρυθμό).
Πιο συγκεκριμένα:
Ο ιερέας πρέπει να λέει όλες τις εκφωνήσεις σε μέλος κλιτόν, ο δε ψάλτης να απαντά με τον ίδιο τρόπο. Αυτό συμβαίνει στο Όρος στις καθημερινές λειτουργίες όπου απαντά ο αναγνώστης και όχι ο χορός. Αυτό συνέβαινε ακόμη και με τα λειτουργικά μέχρι πριν 200 χρόνια όπου με τη νέα γραφή έγινε δυνατή η καταγραφή κάθε μέλους και ο κάθε δάσκαλος άρχισε να γράφει τα δικά του. Όταν συμφωνεί και ο ιερέας το εφαρμόζω κι εγώ ανεξαρτήτως ημέρας (και Κυριακές και σε μεγάλες εορτές λέω τα λειτουργικά σε κλιτόν). Δεν ξέρω αν παλαιότερα υπήρχε σε όλα αυτά συμψαλμώδηση ψαλτών-λαού, πάντως αν τη θέλουμε, τα μέλη αυτά (κύριε ελέησον, παράσχου κύριε, και τω πνεύματί σου κ.τ.λ.) προσφέρονται. (Έχω ακούσει ηχογραφημένη συμψαλμώδηση από τον Πατριαρχικό Ναό στα «πατριαρχικά» (ηχ. πλ. α΄) λειτουργικά)
Κανένας ύμνος των ψαλτών δεν πρέπει να καλύπτει τα λεγόμενα του λειτουργού εκτός από το χερουβικό και το κοινωνικό, όπου οι ευχές του ιερέα αφορούν μόνο τον ίδιο, όλες οι άλλες πρέπει να ακούγονται από το λαό (αλλιώς η λατρεία μας δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως λογική, γιατί λογική άκρη δε βγαίνει). Δεν είναι τυχαίο ότι οι παλιές λειτουργίες (μουσικά βιβλία) περιείχαν μόνο χερουβικά-κοινωνικά).
Το οποιοδήποτε μουσικό μέλος υπηρετεί το λόγο. Δεν έχουμε μουσική που έχει και λόγια. Έτσι και ό,τι ψάλλουμε πρέπει να το ψάλλουμε καθαρά έχοντας στο νου μας πως πρέπει να αποδώσουμε το νόημα του κειμένου ώστε να γίνει κατανοητό από το λαό.
Ακολουθώντας τις παραπάνω αρχές η θ. λειτουργία, φυσικά με κήρυγμα) διαρκεί περίπου 1 ώρα και 15 λεπτά. Αν κοινωνούν αρκετή ώρα οι πιστοί ενδέχεται να επιμηκυνθεί και άλλο. Το δε κέντρο της λειτουργίας (η αναφορά) διαρκεί περίπου μισή ώρα (από την έναρξη του χερουβικού ως τη λήξη του κοικωνικού) χρόνος κατά τον οποίο ο πιστός μπορεί να συγκεντρωθεί στα λεγόμενα και όχι στις δουλειές που έχει να κάνει μετά, στα τσαλίμια του παπά και του ψάλτη η στις ωραίες φωνές τους.
Ερχόμαστε τώρα στο ζουμί του θέματος. Είναι σκόπιμο να ψάλλει κάποια μέλη ο λαός, συντονιζόμενος από τον ψάλτη; Στο ναό που ψέλνω ο λαός απαγγέλλει χύμα μαζί μου το σύμβολο της πίστεως και την Κυριακή προσευχή (θεωρώ κοροϊδία να θέλουμε να συμμετέχει ο λαός και συγχρόνως να τον αποτρέπουμε με μουσικά κόλπα). Αναρωτιέμαι αν πρέπει σιγά σιγά να το επεκτείνω σε άλλα απλά μέλη όπως τα αντίφωνα, ο τρισάγιος ύμνος, οι σύντομες απαντήσεις στις αιτήσεις του ιερέα, τα λειτουργικά. Από τη μια φοβούμαι μήπως καταλήξουμε κάπως σαν τις παρακλήσεις της Παναγίας, όπου το άκουσμα πολλές φορές είναι τραγελαφικό. Πολλοί ψέλνουν κυρίως για επίδειξη και κάνουν κόντρα για το ποιος έχει καλύτερη ή δυνατότερη φωνή. (Αυτοί υποθέτω ήταν και οι λόγοι για τους οποίες σταμάτησε η συμψαλμώδηση) Από την άλλη θεωρώ πως βοηθά άμεσα στην συμμετοχή του λαού και αυτός είναι ο γνήσιος ιδεατός τρόπος λατρείας
Ο πρώην επίσκοπος Γκάνας π. Παντελεήμων Λαμπαδάριος, εξαίρετος θεολόγος και πολύ πιστός επίσκοπος, μου έλεγε πως όταν υπηρετούσε στην Κάλυμνο, ως αρχιμανδρίτης τότε, στο ναό που ήταν (νομίζω σε μοναστήρι) όλη τη θ. λειτουργία την έψαλλε ο λαός. Φυσικά αυτό θέλει χρόνο και ιδιαίτερη προπαιδεία και εκγύμναση, αφενός μεν στο μουσικό κομμάτι, αφετέρου στο πνευματικό.
Σημαντική επίσης διάσταση του θέματος αποτελεί το εξής. Στις μέρες μας (ή έστω σε αρκετές περιπτώσεις) το περισσότερο εκκλησίασμα αποτελείται από γυναίκες. Πρωτίστως εγείρεται θεολογικό ζήτημα, στο οποίο δεν έχω σαφή απάντηση. Επιτρέπεται στις γυναίκες να ψάλλουν; (Έχω ακούσει διάφορες σχετικές απόψεις (πρβ. Α’ Κορ. ια’, 1-16, Α’ Τιμ. β’, 1-15) αλλά δεν έχω κατασταλλάξει. Δευτερευόντως υπάρχουν το πρακτικά θέματα, όπως οι βάσεις, ο τρόπος καθοδήγησης από τον ψάλτη κ.ά. Θεωρώ ότι σε κάθε περίπτωση οι γυναίκες δεν πρέπει να κυριαρχούν ως άκουσμα, αλλά διακριτικά να υποψάλλουν. Αυτό βεβαίως απαιτεί την παρουσία και συμμετοχή του ανδρικού εκκλησιάματος.
Είπα πολλά, ίσως μπερδεμένα και κούρασα όποιον τα διάβασε ως εδώ. Να με συγχωρείτε. Θα χαρώ πολύ αν δω και κάποιες αναδράσεις στο κείμενο μου. Τέλος, νομίζω, πως πριν απ’ όλα που αφορούν το τυπικό πρέπει εμείς οι διάκονοι της λατρείας να σκεφτόμαστε με φόβο και τρόμο κατά πόσο είμαστε οι ίδιοι συνεπείς στη ζωή μας, το κατά δύναμιν άξιοι της διακονίας μας και να προσπαθούμε πρώτα οι ίδιο να κατανοούμε και να βιώνουμε αυτά που λένε τα χείλη μας
Άβαταρ μέλους
Παναγιώτης
Διαχειριστής
Δημοσιεύσεις: 901
Εγγραφή: 07 Φεβ 2008, 05:43

Απ: Συμψαλμώδησις του λαού

Δημοσίευση από Παναγιώτης »

Αγαπητέ φίλε χρόνια πολλά.
Ένα άλλο στοιχείο που δεν μπορούμε να παραβλέψουμε είναι η απομάκρυνση του λαού (ακόμα και του πιστού εκκλησιαζόμενου, ιδίως της νέας γενιάς) από την εκκλησιαστική λειτουργική γλώσσα. Πολλοί νέοι έρχονται στην εκκλησία με ευλάβεια, προσεύχονται αλλά δεν παίρνουν χαμπάρι από το τι τελείται εκεί και τις λέει ο ψάλτης και ο παπάς.
Εάν μη Κύριος οικοδομήση μάτην εκοπίασαν οι οικοδομούντες.

Δηλαδή, εάν ο Χριστός δεν ανάψει την φλόγα της πνευματικής ζωής στον κάθε πιστό της εκκλησίας, τότε όσοι πάνε στην εκκλησία, χαμπάρι δεν παίρνουν. Όταν ανάψει ο Χριστός την φλόγα της πνευματικής ζωής, τότε από τον ζήλο τους κάθονται όρθιοι 3 και 4 ώρες, πηγαίνουν στην εκκλησία όχι στο Πάτερ ημών αλλά προ του Ευλογητός, τα αυτιά τους είναι προσηλωμένα στα λόγια, διαβάζουν κάθε μέρα την Καινή Διαθήκη και έτσι εξοικειώνονται σιγά σιγά με την γλώσσα της εκκλησίας που είναι απλή, κτλ. κτλ.

Εάν μη Κύριος οικοδομήση, τότε ζητούμε να αλλάξει η Εκκλησία.

Εάν Κύριος οικοδομήση, τότε ζητούμε πως να αλλάξουμε εμείς.

Όλα αυτά τα λέω εκ πείρας.

Να προσευχόμαστε να οικοδομήσει ο Κύριος την πνευματική ζωή στις καρδιές μας, και τότε όλα θα αλλάξουν.

Για το θέμα των γυναικών σε παραπέμπω στο σχετικό θέμα: http://analogion.net/forum/viewtopic.php?f=25&t=98

Παλαιά εγώ δεν έψελνα, και όταν άκουγα παππούδες ή και καμιά θείτσα να "ψέλνουν" στο εκκλησίασμα δυσανασχετούσα, γιατί προκαλούσαν χασμωδία, και κάλυπταν τα αηδόνια τους ψάλτες που τόσο πολύ χαιρόταν η ψυχή μου να τους ακούω να ψάλλουν.

Χρόνια πολλά,
φιλικά,
Παναγιώτης.

Υ.Γ. Θα παρακαλούσα όταν γράφουμε να είμαστε το κατά δύναμιν εντός θέματος. Μπορούμε κάλλιστα να ανοίγουμε άλλα θέματα ή να απαντούμε σε άλλα θέματα στον τόπο τους, ώστε όλα να είναι μαζεμένα.
Μέγα μὲν τὸ ἀπερισπάστως προσεύχεσθαι· μεῖζον δὲ καὶ τὸ ψάλλειν ἀπερισπάστως
Απάντηση

Επιστροφή στο “Λειτουργικά και Κανονολογικά θέματα”