Θέση Πολυελέου και καθισμάτων εν Κυριακή

[dkalpakidis]

Αν και στις Ενορίες μας ενδιαφέρουν τα υμνολογικά μόνο καθίσματα (αφού η ανάγνωση των καθισμάτων του Ψαλτηρίου δεν γίνεται, ούτε Άμωμος ψάλλεται, ούτε ο Πολυέλεος.) αναφέρω εδώ την ασυμφωνία μεταξύ των Τυπικών.
Στα μέν απορούμενα του Τυπικού Αγίου Σάβα (ΤΑΣ) και ο Ρήγας (ΤΡ) αναφέρουν την συνήθη στιχολογία (εν Κυριακή, άρα μάλλον και τον Άμωμο ) και τον Πολυέλεο. Έτσι όμως οι στιχολογίες γίνονται 4. Μετά την Υπακοή, ο Πολυέλεος, νέα αίτηση (και εδώ γεννάται το ερώτημα ποιά άραγε; ) και τα Καθίσματα του Πολυελέου.
Στο Άγιον Όρος, όπως και στο α' μέρος του ΤΑΣ λέγεται η στιχολογία και ο Πολυέλεος, έπονται τα Ευλογητάρια. Αίτηση. Υπακοή και τα καθίσματα του Πολυελέου. Ίσως υπάρχει σύζευξη του Αμώμου και Πολυελέου εις 1 κάθισμα;
Και πάλι το ερώτημα είναι τί προηγείται... ο Άμωμος ή ο Πολυέλεος;
Στο Τυπικόν Αναστάσεως (όπως σημειώνει ο π. Κωνσταντίνος Παπαγιάννης στο Σύστημα Τυπικού) η Στιχολογία είναι τα δύο Καθίσματα του Ψαλτηρίου, ο Πολυέλεος και ο Άμωμος. Έτσι δικαιώνονται ίσως τα ΤΜΕ και ΤΚ.
(Που μάλλον εφαρμόζουν αυτή την διάταξη για πρακτικούς λόγους; όλα τα καθίσματα μαζί.)
Και πάλι γεννάται το ερώτημα των εκφωνήσεων σε αυτή την περίπτωση.

Κλείνοντας σημειώνω, ότι στην εορτή του Αγίου Αποστόλου Ανδρέα σε υποσημείωση ο συντάκτης των Διπτύχων αναφέρει ότι ορθότερη θέση των καθισμάτων του Πολυελέου είναι, εν Κυριακή, μετά την Υπακοή και πρό των Αναβαθμών.
(Για την ιστορία αναφέρω ότι ο αείμνηστος Γεώργιος Μπεκατώρος πρότινε την παράλειψη των Ευλογηταρίων στην περίπτωση που ψαλλόταν Πολυέλεος. Αυτή η διάταξη όμως δεν διακαιώνεται από την λειτουργική πρακτική και από την τάξη του Αγίου Όρους.)

[Παναγιώτης]

Παλαιά φαίνεται ότι λεγόταν και ο Άμωμος και ο Πολυέλεος εκτός Δεσποτικής εορτής (ΤΑΣ, ΤΓΡ).

Όμως παρότι ο Ρήγας στο Τυπικόν του, ΤΓΡ, έχει και τον Άμωμο και τον Πολυέλεο, εντούτοις στα Ζητήματα Τυπικού, σ. 48-49, συμμερίζεται την ψαλμώδηση του Πολυελέου αντί του Αμώμου επειδή αυτή η πράξις "επεκράτησε γενικώς εις πασας τας Εκκλησίας από πολλού...".

Έτσι λοιπόν, και στο Άγιον Όρος, όταν υπάρχει Πολυέλεος αντικαθιστά τον Άμωμο εν Κυριακή.

Με την "μετακίνηση" του Πολυελέου, στην θέση του Αμώμου, "παρασύρθηκαν" (τρόπον τινά) μαζί και τα Καθίσματα του Πολυελέου (ίσως και για ευκολία των ψαλτών) που λέγονται κατά το ισχύον τυπικόν της Εκκλησίας (ΤΜΕ) προ των Ευλογηταρίων (δηλ. μετά τα καθίσματα της α' και β' στιχολογίας).

Όμως στο Άγιον Όρος τα Καθίσματα του Πολυελέου, έμειναν στην παλαιά θέση του Πολυελέου και ψάλλονται προ των Αναβαθμών.

Συνεπώς για τις ενορίες (όταν Άγιος έχει Πολυέλεον και δεν είναι επισήμως εορταζόμενος),

Τάξις Α':

• Θεός Κύριος, Απολυτίκια.
• [α' στιχολογία Ψαλτηρίου], Μικρά Συναπτή
• Αναστάσιμα Καθίσματα της α' στιχολογίας
• [β' στιχολογία Ψαλτηρίου, Μικρά Συναπτή]
• Αναστάσιμα Καθίσματα της β' στιχολογίας
• [Πολυέλεος]
• Καθίσματα τα μετά τον Πολυέλεον
• Αναστάσιμα Ευλογητάρια, Μικρά Συναπτή, Υπακοή του Ήχου.
• Αναβαθμοί και το Προκείμενον του Ήχου.
• ...

ενώ κατά την ακρίβεια (που τηρείται και στο Άγιον Όρος):

Τάξις Β':

• Θεός Κύριος, Απολυτίκια.
• [α' στιχολογία Ψαλτηρίου], Μικρά Συναπτή
• Αναστάσιμα Καθίσματα της α' στιχολογίας
• [β' στιχολογία Ψαλτηρίου, Μικρά Συναπτή]
• Αναστάσιμα Καθίσματα της β' στιχολογίας
• [Πολυέλεος]
• Αναστάσιμα Ευλογητάρια, Μικρά Συναπτή, Υπακοή του Ήχου.
• Καθίσματα τα μετά τον Πολυέλεον
• Αναβαθμοί και το Προκείμενον του Ήχου.
• ...

Πηγή:

Τυπικόν Όρθρου Ενοριών [ΤΟΕ].

Ας σημειωθεί ότι την Τάξιν Α' (ως προς την θέσιν των Καθισμάτων του Πολυελέου) ακολουθούν π.χ. -τα Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος 2006, 2007, 2008, -το Ημερολόγιον του Οικουμενικού Πατριαρχείου έτους 2008, -η Τυπική Διάταξις των Ιερών Ακολουθιών του έτους 2008 (Αποστόλου Ε. Παπαχρήστου).

Κατά την εμήν ταπεινή γνώμη, στις Ενορίες πρέπει να ακολουθείται η Τάξις Α', δηλ. τα Καθίσματα του Πολυελέου προ των Αναστασίμων Ευλογηταρίων, ως και τα έχει και το ισχύον τυπικόν της Εκκλησίας (συνοδική αποφάσει) ΤΜΕ, εκτός φυσικά και αν αυτό αλλάξει από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας.

Παναγιώτης Δ. Παπαδημητρίου, 10/3/08.

[dkalpakidis]

Στην α΄ περίπτωση Παναγιώτη ποιές είναι οι εκφωνήσεις;;; :shock:

[Παναγιώτης]

Τάξις Α' μετά των εκφωνήσεων:

• Θεός Κύριος, Απολυτίκια.
• [α' στιχολογία Ψαλτηρίου], Μικρά Συναπτή (Ότι Σον το κράτος...)
• Αναστάσιμα Καθίσματα της α' στιχολογίας
• [β' στιχολογία Ψαλτηρίου, Μικρά Συναπτή (Ότι αγαθός και φιλάνθρωπος...)]
• Αναστάσιμα Καθίσματα της β' στιχολογίας
• [Πολυέλεος]
• Καθίσματα τα μετά τον Πολυέλεον
• Αναστάσιμα Ευλογητάρια, Μικρά Συναπτή (Ότι ηυλόγηταί Σου το όνομα...), Υπακοή του Ήχου.
• Αναβαθμοί και το Προκείμενον του Ήχου.
• ...

Τάξις Α' μετά των εκφωνήσεων και χωρίς τις αγκύλες (ως συνηθίζεται στις Ενορίες):

• Θεός Κύριος, Απολυτίκια.
• Μικρά Συναπτή (Ότι Σον το κράτος...)
• Αναστάσιμα Καθίσματα της α' στιχολογίας
• Αναστάσιμα Καθίσματα της β' στιχολογίας
• Καθίσματα τα μετά τον Πολυέλεον
• Αναστάσιμα Ευλογητάρια, Μικρά Συναπτή (Ότι ηυλόγηταί Σου το όνομα...), Υπακοή του Ήχου.
• Αναβαθμοί και το Προκείμενον του Ήχου.
• ...

[dkalpakidis]

Παναγιώτη, μετά τον πολυέλεο και το "δόξα και νυν" ποια εκφώνηση έχουμε;
Σ' αυτό δεν εχω πάρει απάντηση από κανέναν μέχρι σήμερα...

[Παναγιώτης]

Παναγιώτη, μετά τον πολυέλεο και το "δόξα και νυν" ποια εκφώνηση έχουμε;

Αγαπητέ Δημήτρη,

κατά τις φτωχές μου γνώσεις:

α. κατά την τάξιν Α' μετά τον Πολυέλεο (αν ψαλλεί) λέγονται ευθύς τα καθίσματα τα μετά τον πολυέλεον άνευ εκφωνήσεως υπό του ιερέως (όπως φαίνεται στο διάγραμμα που έκανα).

β. κατά την τάξιν Β' μετά τον Πολυέλεο (αν ψαλλεί) λέγονται ευθύς τα Αναστάσιμα Ευλογητάρια άνευ εκφωνήσεως υπό του ιερέως (όπως φαίνεται στο διάγραμμα που έκανα).

Οι εκφωνήσεις είναι στο τέλος της Μικράς Συναπτής.

καλή Σαρακοστή,
Παναγιώτης

[dkalpakidis]

Αγαπητέ Παναγιώτη,
Ειλικρινά δεν καταλαβαίνω... εννοείτε ότι ο πολυέλεος έχει Δόξα Και νυν όπως όλες οι στιχολογίες. Ή αντ' αυτών τα "Τον Πατέρα" και "Την Μητέρα".
Ακολουθεί η εκφώνησις, εκτός Κυριακής, "Ότι ηυλόγηταί σου το όνομα". Τα καθίσματα του Πολυελέου.

Εδώ ρώτησα πια είναι η εκφώνηση. Και αυτή η ερώτηση έχει πολλά χρόνια μείνει αναπάντητη από πολλούς.

Αν και πρακτικά το θέμα στις ενορίες δεν μας "ενδιαφέρει" και πολύ, δεν είναι άστοχη η ερώτησή μου, διότι εάν θεωρήσουμε και την πρόταξη του Πολυελέου ως λειτουργικά ορθή (υπάρχουν ενδείξεις σε διάφορα τυπικά), θα πρέπει να ερευνήσουμε και την αρχική δομή αυτών μαζί ασφαλώς και με τις εκφωνήσεις...

Φιλικά
Δημήτριος Καλπακίδης

[Παναγιώτης]

...Ακολουθεί η εκφώνησις, εκτός Κυριακής, "Ότι ηυλόγηταί σου το όνομα". Τα καθίσματα του Πολυελέου.

Εδώ ρώτησα πια είναι η εκφώνηση.

(είμαστε και λίγο, τώρα, εκτός θέματος αφού ο τίτλος λέει "εν Κυριακή")

Κατά τις ταπεινές μου γνώσεις δεν υπάρχει εκφώνησις μετά τα Καθίσματα του Πολυελέου εν καθημερινή (μετά εορταζομένου εις η' Αγίου), διότι απλά δεν υπάρχει Μικρά Συναπτή, αλλ' ευθύς πάμε στους Αναβαθμούς.

Εν Κυριακή μετά τα Καθίσματα του Πολυελέου λέγονται ευθύς τα Αναστάσιμα Ευλογητάρια, και ακολουθεί η Μικρά Συναπτή.

[dkalpakidis]

Για Κυριακή εξακολοθώ να ρωτάω... ίσως δεν το ρώτησα σωστά:

Τάξις Α' μετά των εκφωνήσεων:

* Θεός Κύριος, Απολυτίκια.
* [α' στιχολογία Ψαλτηρίου], Μικρά Συναπτή (Ότι Σον το κράτος...)
* Αναστάσιμα Καθίσματα της α' στιχολογίας
* [β' στιχολογία Ψαλτηρίου, Μικρά Συναπτή (Ότι αγαθός και φιλάνθρωπος...)]
* Αναστάσιμα Καθίσματα της β' στιχολογίας
* [Πολυέλεος] ------------ εδώ ποιά εκφώνηση γίνεται;;;
* Καθίσματα τα μετά τον Πολυέλεον
* Αναστάσιμα Ευλογητάρια, Μικρά Συναπτή (Ότι ηυλόγηταί Σου το όνομα...), Υπακοή του Ήχου.
* Αναβαθμοί και το Προκείμενον του Ήχου.
* ...

[Παναγιώτης]

Για Κυριακή εξακολοθώ να ρωτάω... ίσως δεν το ρώτησα σωστά:

Τάξις Α' μετά των εκφωνήσεων:

* Θεός Κύριος, Απολυτίκια.
* [α' στιχολογία Ψαλτηρίου], Μικρά Συναπτή (Ότι Σον το κράτος...)
* Αναστάσιμα Καθίσματα της α' στιχολογίας
* [β' στιχολογία Ψαλτηρίου, Μικρά Συναπτή (Ότι αγαθός και φιλάνθρωπος...)]
* Αναστάσιμα Καθίσματα της β' στιχολογίας
* [Πολυέλεος] ------------ εδώ ποιά εκφώνηση γίνεται;;;
* Καθίσματα τα μετά τον Πολυέλεον
* Αναστάσιμα Ευλογητάρια, Μικρά Συναπτή (Ότι ηυλόγηταί Σου το όνομα...), Υπακοή του Ήχου.
* Αναβαθμοί και το Προκείμενον του Ήχου.
* ...

Δημήτρη, θα τα πάρω από την αρχή.

Κατά την δική μου ιστορική εκδοχή:

Παλαιότερα λεγόταν και ο Άμωμος, οπότε είχαμε την Τάξη Γ' (απορούμενα ΤΑΣ, και ΤΓΡ, σ. 179):

Τάξις Γ':

• Θεός Κύριος, Απολυτίκια.
• α' στιχολογία Ψαλτηρίου, Μικρά Συναπτή (Ότι Σον το κράτος...)
• Αναστάσιμα Καθίσματα της α' στιχολογίας
• β' στιχολογία Ψαλτηρίου, Μικρά Συναπτή (Ότι αγαθός και φιλάνθρωπος...)
• Αναστάσιμα Καθίσματα της β' στιχολογίας
• Άμωμος
• Αναστάσιμα Ευλογητάρια, Μικρά Συναπτή (Ότι ηυλόγηταί Σου το όνομα...), Υπακοή του Ήχου.
• Πολυέλεος, Μικρά Συναπτή (Ότι ηυλόγηται και δεδόξασται... (1) )
• Καθίσματα τα μετά τον Πολυέλεον
• Αναβαθμοί και το Προκείμενον του Ήχου.
• ...

(1) Ο Ρήγας δεν δίνει τα υπόλοιπα λόγια, αλλά νομίζω έχει ως εξής: "Ότι ηυλόγηται και δεδόξασται το πάντιμον και μεγαλοπρεπές όνομά Σου, του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων".

Τώρα ιστορικά, ο Πολυέλεος (όταν προβλέπεται) μετακινήθηκε και αντικατέστησε τον Άμωμο, και έχουμε την Τάξη Β' που τηρείται σήμερα στο Άγιον Όρος:

Τάξις Β':

• Θεός Κύριος, Απολυτίκια.
• α' στιχολογία Ψαλτηρίου, Μικρά Συναπτή (Ότι Σον το κράτος...)
• Αναστάσιμα Καθίσματα της α' στιχολογίας
• β' στιχολογία Ψαλτηρίου, Μικρά Συναπτή (Ότι αγαθός και φιλάνθρωπος...)
• Αναστάσιμα Καθίσματα της β' στιχολογίας
• Πολυέλεος
• Αναστάσιμα Ευλογητάρια, Μικρά Συναπτή (Ότι ηυλόγηταί Σου το όνομα...), Υπακοή του Ήχου.
• Καθίσματα τα μετά τον Πολυέλεον
• Αναβαθμοί και το Προκείμενον του Ήχου.
• ...

με αυτήν την αλλαγή χάθηκε η Μικρά Συναπτή και η εκφώνηση μετά τον Πολυέλεο στην Τάξη Γ'. Βλέπε και ΖΤ, σ. 49 "ευθύς μετά τον τελευταίον στίχον της Εκλογής, επισυνάπτονται τα Αναστάσιμα Ευλογητάρια".

Έτσι λοιπόν για τις ενορίες (όταν Άγιος έχει Πολυέλεον και δεν είναι επισήμως εορταζόμενος) αφού "τραβήχτηκαν" τα Καθίσματα του Πολυελέου προ των Αναστασίμων Ευλογηταρίων, έχουμε (όπου οι [...] είναι τα συνήθως παραλειπόμενα σήμερα):

Τάξις Α' (με επαναφορά της "χαμένης μικράς Συναπτής" της Τάξεως Γ'):

• Θεός Κύριος, Απολυτίκια.
• [α' στιχολογία Ψαλτηρίου], Μικρά Συναπτή (Ότι Σον το κράτος...)
• Αναστάσιμα Καθίσματα της α' στιχολογίας
• [β' στιχολογία Ψαλτηρίου, Μικρά Συναπτή (Ότι αγαθός και φιλάνθρωπος...)]
• Αναστάσιμα Καθίσματα της β' στιχολογίας
• [Πολυέλεος, Μικρά Συναπτή (Ότι ηυλόγηται και δεδόξασται...)]
• Καθίσματα τα μετά τον Πολυέλεον
• Αναστάσιμα Ευλογητάρια, Μικρά Συναπτή (Ότι ηυλόγηταί Σου το όνομα...), Υπακοή του Ήχου.
• Αναβαθμοί και το Προκείμενον του Ήχου.
• ...

Τα ανωτέρω κατά τις ταπεινές μου γνώσεις.

Παναγιώτς Παπαδημητρίου, 14/3/2008, Α' Χαιρετισμοί.