Το καταφρονεμένον Ψαλτήριον και η σημασία του

Θέματα για την λειτουργική πράξη και ευταξία της Εκκλησίας, και για σχετικούς Ιερούς Κανόνες.
Άβαταρ μέλους
Παναγιώτης
Διαχειριστής
Δημοσιεύσεις: 901
Εγγραφή: 07 Φεβ 2008, 05:43

Το καταφρονεμένον Ψαλτήριον και η σημασία του

Δημοσίευση από Παναγιώτης »

Το λειτουργικό βιβλίο Ψαλτήριον, ήταν εν χρήσει στις ενορίες μέχρι και περίπου τα μέσα του 20ου αιώνα. Στις ιερές μονές που ακολουθούν τυπικόν, και δεν έχουν εκκοσμικευθεί, π.χ. Άγιον Όρος, κ.α., ακόμη αναγινώσκεται το Ψαλτήριον. Και σε μερικές (ελάχιστες) ενορίες ακόμη αναγινώσκεται, κυρίως στον Εσπερινό του Σαββάτου.

Η εγκατάλειψη του Ψαλτηρίου ανήκει και αυτή μέσα στο κλίμα των ημερών, που χρόνο με τον χρόνο μειώνουμε τον χρόνο που αφιερώνουμε στον Θεό, αφού μεγαλώνουμε τον χρόνο που αφιερώνουμε στην τηλεόραση, στους καφενέδες, και στις λοιπές "ψυχωφελείς" δραστηριότητές μας.

Την ανάγνωση του Ψαλτηρίου μας την μαρτυρά γλαφυρότατα και ένας εχθρός της Εκκλησίας και της Ορθοδοξίας, ο πολύς Αδ. Κοραής: «Τί θέλεις, τι ζητείς, ερωτά εκ Παρισίων, να καταργήσωμεν τας υπέρ τα χίλια έτη συνήθεις εις την Εκκλησίαν μακράς ακολουθίας [σημ. υπάρχουν και σήμερα δυστυχώς κληρικοί που βαδίζουν στα χνάρια του Κοραή]; Ούτε δυνατή, αποκρίνομαι, ούτε φρόνιμος είναι η τοιαύτη αιφνίδιος κατάργησις. Τών μακρών ψυχικών αρρωστημάτων (!) μακρά είναι και η θεραπεία», και αλλού λέει, «καυχάται (ένας εφημέριος) ότι εις όλην την νήσον δεν ευρίσκεται Παπάς να αναγινώσκη παρ’ αυτόν εγρηγορώτερα τα καθίσματα τού ψαλτηρίου». Τά ανωτέρω ελήφθησαν εκ τού άρθρου τού αρχιμ. Δοσιθέου, «Τελετουργική διάστασις της ψαλτικής τέχνης· περί τυπικής ευταξίας», Πρακτικά Α’ Πανελληνίου Συνεδρίου Ψαλτικής Τέχνης, Αθήνα 2000, σ. 190-191.

Συνεπώς ότι το Ψαλτήριον αναγινωσκόταν στις ενορίες είναι τοις πάσι πασιφανές. Γιατί όμως θεσπίσθηκε το Ψαλτήριον, ποια η ωφέλεια που λαμβάνουν οι πιστοί εξ αυτού;

Ο Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός λέει:
Ὁ δέ γε λόγος τῶν Ψαλμῶν οὐχ ἔτερος ἢ τὸ πολυωφελὲς αὐτῶν καὶ ἡδονῆς θείας ἔμπλεων
Αναλυτική όμως και Θεολογική ανάλυση ευρίσκομεν στο βιβλίο "Πατερική Θεολογία" του μακαριστού π. Ιωάννου Σ. Ρωμανίδη:
Αλλα δέν είναι μόνο ο απόστολος Παύλος που μιλάει έτσι. Και ό Δαυίδ στους Ψαλμούς του μιλάει έτσι και η Παλαιά Διαθήκη μιλάει έτσι. Γι' αυτό βλέπομε εδώ ποιος ήταν ό λόγος που οι αρχαίοι Χριστιανοί, που προητοιμάζοντο γιά τήν νοερά προσευχή, πρώτα αποστηθίζανε όλο το Ψαλτήρι.

Αυτήν την μεγάλη σημασία είχε το Ψαλτήρι γι' αυτούς· στο να τους βοηθήση νά εργασθούν τήν νοερά προσευχή. Δεν ξέρω πόσοι Χριστιανοί σήμερα έχουν διαβάσει ολόκληρο το Ψαλτήρι. Τα παληά χρόνια το διάβαζαν επάνω στους πεθαμένους πριν τήν κηδεία. Ίσως τότε νά ήταν η μόνη φορά πού διάβαζαν ολόκληρο το Ψαλτήρι. Το διάβαζε ο παπάς και, αν είχε κοντά του κανένα ψάλτη, έβαζε και τον ψάλτη και το διάβαζε. Τά παληά χρόνια, γιά νά χειροτονηθή κανείς επίσκοπος, έπρεπε να απόδειξη ότι ήξερε το Ψαλτήρι (28). Γιατί; Γιατί τό Ψαλτήρι είχε τόσο μεγάλη σημασία μέσα στην Εκκλησία; Διότι τό Ψαλτήρι έχει προσευχές σχετικές μέ τήν νοερά προσευχή. Διότι η νοερά προσευχή στην Εβραϊκή παράδοσι, στην Προφητική παράδοσι, άλλα και στην αρχαία Χριστιανική παράδοσι, γινόταν και μέ τους Ψαλμούς. Γι' αυτόν τον λόγο λέγει ό απόστολος Παϋλος «προσεύξομαι τω πνεύματι, προσεύξομαι και τω νοΐ. Ψαλώ τω πνεύματι, ψαλώ και τω νοΐ» (29). Οπότε η νοερά προσευχή δέν είναι μόνο προσευχή μέ λόγια, αλλά είναι και ψαλμωδία, ψαλμός δηλαδή. Γι' αυτό έχομε και δείγματα από τήν Παράδοσι ότι η νοερά ευχή γινόταν και μέ τους Ψαλμούς. Ένα από αυτά τά παραδείγματα είναι εκείνο του αγίου Ιωάννου του Κασσιανού, ο οποίος διδάσκει νοερά προσευχή μέ Ψαλμούς. Υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες γι' αυτό τό πράγμα (30).
------------------
(28) Κανών β’ της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου.
(29) Α’ Κορ. 14, 15.
(30) Στο «Ρουμανικό Γεροντικό», που έγραψε ο π. Ιωαννίκιος Μπάλαν (εκδ. «Ορθόδοξης Κυψέλης»), αναφέρεται η περίπτωσις ενός λαϊκού Χριστιανού, ο οποίος είχε αδιάλειπτη την νοερά προσευχή, απαγγέλοντας διαρκώς τους Ψαλμούς.
Για αυτό, καλό είναι τουλάχιστον έναν Ψαλμό να διαβάζουμε ή το κατά δύναμιν. Βέβαια για να επανέλθει το Ψαλτήριον στις ενορίες, θα πρέπει να υπάρξει αλλαγή συμπεριφοράς σε κλήρο και λαό (δηλ. να αισθανόμαστε πραγματική ανάγκη να παρευρισκόμαστε στην εκκλησία "όρθρου βαθέος", το κατά δύναμιν, και τουλάχιστον τις Κυριακές, τις ημέρες δηλ. που είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένες στον Κύριο) ως λέγει και ο Προφητάναξ:
«μίαν ᾐτησάμην παρὰ Κυρίου, ταύτην ἐκζητήσω· τοῦ κατοικεῖν με ἐν οἴκῳ Κυρίου πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου», [Ψαλμ. κς’ 4]
Παν.Παπαδημητρίου, 16/3/08, Κυριακή της Ορθοδοξίας
Τελευταία επεξεργασία από το μέλος Παναγιώτης την 20 Μαρ 2008, 17:30, έχει επεξεργασθεί 1 φορά συνολικά.
Μέγα μὲν τὸ ἀπερισπάστως προσεύχεσθαι· μεῖζον δὲ καὶ τὸ ψάλλειν ἀπερισπάστως

Επιστροφή στο “Λειτουργικά και Κανονολογικά θέματα”