Η Στιχολογία των Ωδών

Τυπικόν του Όρθρου
Άβαταρ μέλους
Παναγιώτης
Διαχειριστής
Δημοσιεύσεις: 901
Εγγραφή: 07 Φεβ 2008, 05:43

Η Στιχολογία των Ωδών

Δημοσίευση από Παναγιώτης »

από το http://analogion.gr/typikon/StixologiaWdwn.htm

Τῖς ἐννέα ᾠδές μπορεῖς νὰ τὴν βρεῖς στὸ Μέγα Ὠρολόγιον (κεφάλαιον "Αἱ ἐννέα ᾠδαί"). Γιὰ τὴν Τυπικὴ διάταξη τῆς Στιχολογίας τῶν ᾠδῶν, τὸ Τυπικὸν ὑπὸ τοῦ Ρῆγα [Τ.Γ.Ρ.], ἀναφέρει σχετικὰ στὶς σ. 84-92:



«Αι ωδαί της τε στιχολογίας και των κανόνων εισίν εννέα. Στιχολογούνται δε αι ωδαί εν τω κανόνι ως ακολούθως.



α) Όταν ψάλληται κανών της Παρακλητικής, εκτός των Κυριακών, ούτω:


Άρχεται ο α' χορός ψάλλειν εις τον ήχον του πρώτου κανόνος της ημέρας: Τω Κυρίω άσωμεν, ενδόξως γάρ δεδόξασται. Άσωμεν τω Κυρίω, ενδόξως γάρ δεδόξασται· ίππον και αναβάτην έρριψεν εις θάλασσαν. Είτα ο β' χορός τον επόμενον στίχον, Βοηθός καί σκεπαστής εγένετό μοι εις σωτηρίαν κτλ. Ο α' χορός τον ακόλουθον, και ούτω καθεξής, μέχρις ου φθάσωσιν εις το: εν μέσω της θαλάσσης. Είτα ψάλλει ο α' χορός τον επόμενον στίχον, Είπεν ο εχθρός κτλ., και ευθύς επισυνάπτει τον ειρμόν του κανόνος. Είτα ο έτερος χορός τον επόμενον στίχον εις το επόμενον τροπάριον του κανόνος· και ούτω καθεξής λέγομεν ανά ένα στίχον και ανά εν τροπάριον του κανόνος. Ούτω δε ιστώμεν εκ της ωδής στίχους ιδ', ήτοι ιβ' στίχους και δύο του Δόξα και του Και νυν. Το αυτό ποιούμεν εν εκάστη ωδή. Και ούτως:


Εν μεν τη α' ωδή αρχόμεθα ιστώντες, ήτοι συμψάλλειν τους στίχους μετά των τροπαρίων του κανόνος, από του στίχου: Είπεν ο εχθρός· διώξας καταλήψομαι κτλ.

Εν τη γ' ωδή, εκ του στίχου Ότι Θεός γνώσεων κτλ.

Εν τη δ' ωδή, εκ του στίχου Εν απειλή ολιγώσεις γήν κτλ.

Εν τη ε' ωδή, εκ του στίχου Πέπαυται γαρ ο ασεβής κτλ.

Εν τη ς' ωδή, ο ειρμός και το επόμενον τροπάριον ψάλλονται άνευ στίχου, οι δε στίχοι άρχονται συμψάλλεσθαι εκ του δευτέρου τροπαρίου, καθότι εισί μόνον ιβ' συμπεριλαμβανομένων και των δύο στίχων του Δόξα και του Και νυν.

Εν τη ζ' ωδή, αρχόμεθα ιστώντες από του στίχου Και γνώτωσαν ότι συ ει Κύριος κτλ.

Εν τη η' ωδή, εκ του στίχου Ευλογείτε πυρ και καύμα κτλ. Σημειωτέον όμως ότι εν τη ωδή ταύτη αείποτε αντί του Δόξα λέγομεν τον στίχον Ευλογούμεν Πατέρα, Υιόν και Άγιον Πνεύμα, τον Κύριον. Εις δε το τελευταίον τροπάριον το Και νυν.

Εν τη θ' ωδή, γίνεται ό,τι και εν τη ς' ωδή, διότι καί ενταύθα οι στίχοι μετά του Δόξα και του Και νυν εισίν εν όλω ιβ'.




β) Κατά τάς Κυριακάς, τάς μνήμας των αγίων εν αις ου ψάλλεται κανών της Παρακλητικής, και εν ταις προεορτίοις και μεθεόρτοις ημέραις των Δεσποτικών και Θεομητορικών εορτών, ου στιχολογείται Τω Κυρίω άσωμεν, αλλά ψάλλονται μόνον στίχοι αυτού, ως εξής:


Άρχεται ευθύς ο α' χορός ψάλλειν τον ειρμόν της α' ωδής του κανόνος άνευ στίχου. Είτα ό β' χορός πάλιν άνευ στίχου ή τον ειρμόν ή το επόμενον τροπάριον (αναλόγως της ποσότητος των τροπαρίων). Είτα ο α' χορός λέγει στίχον Τω Κυρίω άσωμεν, ενδόξως γαρ δεδόξασται. Άσωμεν τω Κυρίω κτλ. και επισυνάπτει το επόμενον της ωδής τροπάριον, ο β' χορός τον επόμενον στίχον Βοηθός καί σκεπαστής κτλ. μετά του επομένου τροπαρίου του κανόνος. Είτα ό α' χορός τον γ' στίχον Κύριος συντρίβων πολέμους και το επόμενον τροπάριον, και ο β' χορός τον δ' στίχον Άρματα Φαραώ και το επόμενον τροπάριον. Οι δε λοιποί στίχοι, από του Πόντω εκάλυψεν αυτούς, μέχρι του κατοικούντας Φυλιστιείμ, καταλιμπάνονται. Και ευθύς ο α' χορός λέγει τον στίχον Τότε έσπευσαν και ψάλλει το επόμενον της ωδής τροπάριον, και ούτω καθεξής λέγομεν ανά ένα στίχον και ανά εν τροπάριον, μέχρι του τέλους των στίχων της ωδής. Ούτω δε ψάλλονται τα μεν τροπάρια μετά του ειρμού εις ιδ', στίχοι δε λέγονται εν όλω ιβ' συμπεριλαμβανομένων και των Δόξα και του Και νυν. Ούτω ποιούμεν εν εκάστη ωδή, ήτοι ο μεν ειρμός μετά του επομένου τροπαρίου λέγονται άνευ στίχου, τα δε λοιπά τροπάρια λέγονται μετά στίχων, οίτινές είσιν οι δ' πρώτοι στίχοι εξ εκάστης ωδής, και οι ς' τελευταίοι, γινόμενοι εν όλω μετά των Δόξα και του Και νυν ιβ'. Ούτως:

Εν τη α' ωδή λέγονται οι στίχοι Τω Κυρίω άσωμεν, ενδόξως γαρ δεδόξασται. Άσωμεν τω Κυρίω κτλ., μέχρι του: κατεπόντισεν εν Ερυθρά θαλάσση. Και από του Τότε έσπευσαν ηγεμόνες κτλ. μέχρι τέλους. Οι δε στίχοι από του Πόντω εκάλυψε μέχρι του κατοικούντας Φυλιστιείμ καταλιμπάνονται.

Εν τη γ' ωδή λέγονται οι στίχοι Άγιος ει Κύριε και σε υμνεί το πνεύμά μου. Εστερεώθη η καρδία μου κτλ., μέχρι του επιτηδεύματα αυτού. Και από του Διδούς ευχήν τω ευχομένω μέχρι τέλους. Οι δε στίχοι Τόξον δυνατών μέχρι του κατακληρονομών αυτόν καταλιμπάνονται.

Εν τη δ' ωδή λέγονται οι στίχοι Δόξα τη δυνάμει σου Κύριε. Κύριε εισακήκοα την ακοήν σου κτλ., μέχρι του πλήρης η γη. Και από του Διότι συκή ου καρποφορήσει μέχρι τέλους. Οι δε στίχοι Και φέγγος αυτού ως φως έσται, μέχρι του εις λαόν παροικίας μου αποσιωπώνται.

Εν τη ε' ωδή λέγονται οι στίχοι Κύριε ο Θεός ημών ειρήνην δός ημίν. Εκ νυκτός ορθρίζει το πνεύμά μου κτλ., μέχρι του γνόντες δε αισχυνθήτωσαν. Και από του Πρόσθες αυτοίς κακά μέχρι τέλους. Καταλιμπάνονται δε οι στίχοι από του Ζήλος λήψεται μέχρι του και ήρας παν άρσεν αυτών.

Εν τη ς' ωδή λέγονται πάντες οι στίχοι απ' αρχής μέχρι τέλους, καθότι εισί μόνον ιβ' ως και ανωτέρω ελέχθη.

Εν τη ζ' ωδή λέγονται οι στίχοι Των πατέρων και ημών Θεός ευλογητός ει. Ευλογητός ει Κύριε κτλ., μέχρι του ίνα ευ ήμίν γένηται. Και από του Ευλογητός ει Κύριε ο Θεός των πατέρων ημών και υπερύμνητος κτλ. μέχρι τέλους. Από δε του Και πάντα όσα εποίησας ημίν μέχρι του εν τη καμίνω λέγοντες καταλείπονται.

Εν τη η' ωδή λέγονται οι στίχοι Τον Κύριον υμνείτε τα έργα και υπερυψούτε εις πάντας τους αιώνας. Ευλογείτε πάντα τα έργα, κτλ., μέχρι του άστρα του ουρανού τον Κύριον υμνείτε και υπερυψούτε Αυτόν εις τους αιώνας. Και από του Ευλογείτε πάντα τα πετεινά του ουρανού, μέχρι του Ευλογούμεν Πατέρα, Υίόν και Άγιον Πνεύμα τον Κύριον, όπερ λέγεται αντί του Δόξα. Εις δε το επόμενον τροπάριον το Και νυν. Οι δε στίχοι Ευλογείτε πάς όμβρος και δρόσος, μέχρι του και πάντα τα κινούμενα εν τοις ύδασι τον Κύριον υμνείτε και υπερυψούτε Αυτόν εις τους αιώνας, καταλιμπάνονται.

Εν τη θ' ωδή λέγονται πάντες οι στίχοι απ' αρχής μέχρι τέλους, καθότι είσι μόνον ιβ' ως και εν τη ς' ωδή και ως άνω ελέχθη.




γ) Εν αις ημέραις των προεορτίων και μεθεόρτων εκάστη ωδή διατάσσεται εις ιβ' εν όλω, τότε εξ εκάστης ωδής της στιχολογίας λέγομεν μόνον ι' στίχους, εν οίς συμπεριλαμβάνονται και οι δύο Δόξα και το Και νυν. Στιχολογούμεν δε τάς ωδάς τότε ως και εν περιπτώσει β' διετάχθη, πλην του ότι παραλείπομεν δύο στίχους περιπλέον, ήτοι λέγομεν τους δύο πρώτους στίχους εκάστης ωδής και τους εξ τελευταίους, και είτα το Δόξα και το Και νυν. Οι περιπλέον δε παραλειπόμενοι στίχοι εισίν:

Εν τη α' ωδή, οι στίχοι Κύριος συντριβών πολέμους κτλ., και Άρματα Φαραώ.

Εν τη γ' ωδή, οι στίχοι Μη καυχάσθε, και Ότι Θεός γνώσεων.

Εν τη δ' ωδή, οι στίχοι Ο Θεός από Θαιμάν ήξει, και Εκάλυψεν ουρανούς.

Εν τη ε' ωδή, οι στίχοι Πέπαυται γαρ ο ασεβής, και Κύριε υψηλός σου.

Εν τη ς' ωδή, οι στίχοι Πάντες οι μετεωρισμοί σου, και Καγώ είπον.

Εν τη ζ' ωδή, οι στίχοι Και κρίματα αληθείας, και Ότι ημάρτομεν.

Εν τη η' ωδή, οι στίχοι Ευλογείτε ύδατα, και Ευλογείτε ήλιος και σελήνη.

Εν τη θ' ωδή, οι στίχοι Καθώς ελάλησε, και Ποιήσαι έλεος.




δ) Τη αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή ούτω γίνεται η στιχολογία των ωδών.


Τη Δευτέρα εκάστης εβδομάδος στιχολογείται η α', η η' και η θ' ωδή ως εν περιπτώσει α' διετάχθησαν. Αι δε λοιπαί ωδαί ήτοι η γ', δ', ε', ς' και ζ' ούτω: Μετά το τέλος της α' ωδής άρχεται ψάλλειν ο α' χορός τον ειρμόν της γ' ωδής του Μηναίου άνευ στίχου, και ο β' χορός πάλιν άνευ στίχου τον ειρμόν ή το επόμενον τροπάριον (αναλόγως της ποσότητος των τροπαρίων). Είτα ο α' χορός λέγει στίχον Άγιος ει Κύριε και Σε υμνεί το πνεύμά μου. Κύριος ανέβη εις ουρανούς και εβρόντησεν κτλ. και ψάλλει το επόμενον τροπάριον. Ο β' χορός τον στίχον Και δώσει ισχύν τοις βασιλεύσιν ημών κτλ. και το επόμενον τροπάριον. Ο α' χορός το Δόξα μεθ' ενός τροπαρίου, και ο β' χορός το Και νυν μετά του Θεοτοκίου. Ούτω γίνεται και εις την δ', ε', ς' και ζ' ωδήν, ήτοι ο ειρμός μετά του επομένου τροπαρίου λέγονται άνευ στίχου· είτα δε λέγονται τα επίλοιπα τέσσαρα τροπάρια εκάστης ωδής μετά των δύο τελευταίων στίχων εκάστης ωδής και μετά του Δόξα και του Και νυν. Προτάσσεται δε του προτελευταίου στίχου εκάστης ωδής και η επικεφαλίς αυτής.


Τη Τρίτη εκάστης εβδομάδος, η μεν α', γ', δ', ε', ς' και ζ' ωδή στιχολογείται ως και η γ' ωδή εν τη Δευτέρα. Η δε η' και θ' ως εν περιπτώσει α' διετάχθησαν. Εκάστην όμως Τρίτην (ως και τω Σαββάτω των Ψυχών, τω Σαββάτω των Οσίων Πατέρων και τη Τρίτη της Τυρινής) στιχολογείται και η β' ωδή ούτω: Μετά την α' ωδήν άρχεται ο β' χορός ψάλλειν Νόμου γραφέντος αύθις ωδή Μωϋσέως. Πρόσεχε ουρανέ καί λαλήσω κτλ. Είτα ο α' χορός τον δεύτερον στίχον, και ούτω καθεξής μέχρις ου ψάλωσι πάντας τους στίχους μέχρι τέλους της ωδής, άνευ όμως του Δόξα, και νυν. Μετά δε τον τελευταίον στίχον, ψάλλει ο β' χορός άνευ στίχου τον ειρμόν της β' ωδής του τριωδίου, και ο α' χορός τον αυτόν άνευ στίχου. Είτα δε ψάλλονται τα τροπάρια μετά του στίχου Δόξα Σοι ο Θεός ημών δόξα Σοι. Εις το Θεοτοκίον του πρώτου τριωδίου λέγεται ο στίχος Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς. Εις την β' ωδήν του Ψυχοσαββάτου λέγεται ο στίχος Κύριε ανάπαυσον τάς ψυχάς των δούλων σου. Εις δε την των Οσίων πατέρων, ο στίχος Όσιοι του Θεού πρεσβεύσατε υπέρ ημών. Εις δε τα δύο τελευταία τροπάρια της β' ωδής λέγονται στίχοι, το Δόξα και το Και νυν.


Σημειωτέον δε προσέτι ότι η β' ωδή ουδέποτε άλλοτε στιχολογείται ειμή μόνον εν τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, κατά τον εκτεθέντα τρόπον.


Τη Τετάρτη εκάστης εβδομάδος, η μεν α', δ', ε', ς' και ζ' ωδή, ως εν τη Δευτέρα η γ'. Η δε γ', η' και θ' ως εν περιπτώσει α'.


Τη Πέμπτη εκάστης εβδομάδος, η μεν α', γ', ε', ς' και ζ' ως και η γ' εν τη Δευτέρα, η δε δ', η' και θ' ως εν περιπτώσει α'.


Τη Παρασκευή εκάστης εβδομάδος, η μεν α', γ', δ', ς' και ζ' ωδή ως η γ' εν τη Δευτέρα, η δε ε', η' και θ' ως εν περιπτώσει α'.


Τω δε Β', Γ' και Δ' Σαββάτω των Νηστειών η μεν ς', ζ', η' και θ' ωδή στιχολογείται ως εν περιπτώσει α' ελέχθη. Η δε α', γ', δ' και ε' ωδή ούτω: Ψάλλεται ο ειρμός της α' ωδής άνευ στίχου, είτα ο β' χορός πάλιν τον αυτόν ή το επόμενον τροπάριον (κατά την ποσότητα) άνευ στίχου. Είτα ό α' χορός τον στίχον Τω Κυρίω άσωμεν, ενδόξως γαρ δεδόξασται. Τότε έσπευσαν ηγεμόνες Εδώμ κτλ. και ψάλλει το επόμενον τροπάριον. Ο β' χορός τον στίχον Επιπέσοι επ' αυτούς και το έτερον τροπάριον. Και ούτω καθεξής μέχρι τέλους των στίχων. Ούτω γίνεται και εν τη γ', δ' και ε' ωδή. Λέγονται δηλονότι ο ειρμός και το επόμενον τροπάριον άνευ στίχου, εις δε τα λοιπά οκτώ τροπάρια λέγονται οι εξ τελευταίοι στίχοι της ωδής, και είτα το Δόξα και το Και νυν. Προτάσσεται δε προ του έκτου από του τέλους στίχου και η επικεφαλίς της ωδής, ούτω:

Εν τη α' ωδή, Τω Κυρίω ασωμεν, ενδόξως γαρ δεδόξασται. Τότε έσπευσαν ηγεμόνες Εδώμ κτλ. μέχρι τέλους.

Εν τη γ' ωδή, Άγιος ει Κύριε καί σε υμνεί το πνεύμά μου. Διδούς ευχήν τω ευχομένω κτλ. μέχρι τέλους.

Εν τη δ' ωδή, Δόξα τη δυνάμει σου Κύριε. Διότι συκή ού καρποφορήσει κτλ. μέχρι τέλους.

Εν τη ε' ωδή, Κύριε ο Θεός ημών ειρήνην δός ημίν. Πρόσθες αυτοίς κακά Κύριε κτλ. μέχρι τέλους.


Εν δε τω Σαββάτω του Ακάθιστου, η μεν α', γ', δ' και ε' ωδή στιχολογούνται κατά την διάταξιν της β' περιπτώσεως. Η δε ς', ζ', η' και θ' ως εν περιπτώσει α' διετάχθη. Τούτ' αυτό γίνεται και εν μνήμη εορταζομένου αγίου τυχούση εν Σαββάτω της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.


Εν δε τω Σαββάτω του αγίου Θεοδώρου, στιχολογούνται αι ωδαί ως εν περιπτώσει β' διετάχθησαν, άτε μή ψαλλομένου τετραωδίου.


Οιουδήποτε εορταζομένου αγίου η μνήμη εάν τύχη εν τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, εκτός Σαββάτου, η στιχολογία των ωδών γίνεται ως άνω διετάχθη.


Εν δε τη Πέμπτη του Μεγάλου Κανόνος, ψάλλεται ο μέγας κανών και οι μεν ειρμοί αυτού ψάλλονται άνευ στίχου, προ δ' εκάστου τροπαρίου ψάλλεται ο στίχος Ελέησόν με ο Θεός ελέησόν με και ποιούνται και γ' μικραί μετάνοιαι. Ουδείς δε στίχος λέγεται εκ των ωδών του Ψαλτηρίου. Μόνον εν τη δ' ωδή, τη η' και τη θ' ένθα υπάρχουσι τριώδια στιχολογούνται αι ωδαί του Ψαλτηρίου ούτω: Ψάλλονται οι στίχοι εναλλάξ υπό των χορών εν εκάστη εξ αυτών άνευ τροπαρίων, εν μεν τη δ' ωδή μέχρι του ταράσσοντας ύδατα πολλά, εν δε τη η' μέχρι του νύκτες και ημέραι τον Κύριον· υμνείτε και υπερυψούτε Αυτόν εις τους αιώνας, και εν τη θ' μέχρι του Δαυΐδ του παιδός αυτού. Εις δε τους ι' τελευταίους στίχους εκάστης ωδής ψάλλονται τα τροπάρια των τριωδίων μετά του ειρμού του πρώτου εξ αυτών. Ήτοι τα τριώδια ψάλλονται εν μεν τη δ' ωδή από του στίχου Εφυλαξάμην και επτοήθη η καρδία μου, εν δε τη η' ωδή από του στίχου Ευλογείτε γη, όρη και βουνοί, και εν τη θ' από του στίχου Καθώς ελάλησε δια στόματος. Σημειωτέον δε ότι ο στίχος Ευλογούμεν Πατέρα, Υίόν ου λέγεται εις τα τριώδια, αλλ' εις το προτελευταίον τροπάριον της η' ωδής του Μεγάλου Κανόνος. Εις δε τα τριώδια και εν τη η' και εν τη δ' και εν τη θ' ωδή λέγονται οι στίχοι Δόξα και το Και νυν, εις τα δύο τελευταία τροπάρια του δευτέρου τριωδίου.




ε) Εν ταις Δεσποτικαίς Εορταίς, της Υψώσεως του Σταυρού, των Χριστουγέννων, της κς' Δεκεμβρίου, της Περιτομής, των Θεοφανείων, της ζ' Ιανουαρίου, της Μεταμορφώσεως, του Λαζάρου, των Βαΐων, καθ' άπασαν την Μεγάλην Εβδομάδα, τη Κυριακή του Πάσχα, εν όλη τη Διακαινησίμω Εβδομάδι, τη Κυριακή του Θωμά, των Μυροφόρων, του Παραλύτου, της Σαμαρείτιδος και του Τυφλού, τη Τετάρτη της Μεσοπεντηκοστής, εν τη Αναλήψει, τη Πεντηκοστή και τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος, εν οιαδήποτε ημέρα της εβδομάδος και εάν τυχωσιν αι επτά πρώται, —ωσαύτως εν ταις Θεομητορικαίς Εορταίς της Γεννήσεως, των Εισοδίων, του Ευαγγελισμού, της Υπαπαντής και της Κοιμήσεως—, προς δε και εν ταις αποδόσεσι των Θεομητορικών και των Δεσποτικών (πλην της αποδόσεως του Θωμά, των Μυροφόρων, του Παραλύτου, της Σαμαρείτιδος και του Ευαγγελισμού), εάν τυχωσιν αίτε Θεομητορικαί και αι αποδόσεις αυτών τε και των Δεσποτικών εν πάση άλλη ημέρα εκτός Κυριακής, —εν αυταίς γούν ταις ημέραις ούτε στιχολογία των ωδών γίνεται, ούτε προ των τροπαρίων των κανόνων ψάλλονται στίχοι εκ των ωδών.

Αλλ' οι μεν ειρμοί ψάλλονται άνευ στίχου, εις δε τα δύο τελευταία τροπάρια εκάστης ωδής λέγονται οι στίχοι Δόξα και το Και νυν, πλην της η' ωδής, εν η αντί του Δόξα λέγεται το Ευλογούμεν Πατέρα, Υίόν και Άγιον Πνεύμα τον Κύριον, και εις το επόμενον τροπάριον το Και νυν. Εν δε τοις μεταξύ ειρμού και των δύο τελευταίων τροπαρίων λοιποίς πάσι τροπαρίοις εκάστης ωδής προτάσσονται οι εξής στίχοι. Εις Αναστάσιμα τροπάρια, ο στίχος Δόξα τη Αγία Αναστάσει Σου Κύριε. Εις τα των Δεσποτικών Εορτών, ο στίχος Δόξα Σοι ο Θεός ημών δόξα Σοι. Εις τα των Θεομητορικών και εις τα Θεοτοκία εν γένει, το Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς. Εις τα της Υψώσεως Σταυρέ του Χριστού σώσον ημάς τη δυνάμει σου. Εάν δε συντύχη και Αγίου μνήμη, λέγεται εις τα τροπάρια αυτού ο στίχος Άγιε του Θεού, ή Απόστολε του Χριστού, ή Όσιε, ή Αρχάγγελε του Θεού πρέσβευε υπέρ ημών.




ς) Εάν αι αποδόσεις των Δεσποτικών και Θεομητορικών Εορτών, ή αυταί αύται αι Θεομητορικαί Εορταί τύχωσιν εν Κυριακή,

εν εκάστη ωδή λέγονται οι ιβ' στίχοι εξ εκάστης ωδής του Ψαλτηρίου ως εν περιπτώσει β' διετάχθησαν. Αλλ' εν αίς Εορταίς υπάρχουσι μεγαλυνάρια εν τη θ' ωδή, καταλιμπάνονται μόνον οι της θ' ωδής στίχοι, και αντ' αυτών προτάσσεται εν τη αναστασίμω ενάτη ο στίχος Δόξα τη αγία Αναστάσει σου Κύριε, προ δ' εκάστου τροπαρίου της θ' ωδής της εορτής προτάσσονται τα μεγαλυνάρια αυτής. Τούτ' αυτό δε γίνεται και εν τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών τη λ' Ιανουαρίου, εν οιαδήποτε ημέρα και εάν τύχη, καθότι εν τη θ' ωδή κείνται μεγαλυνάρια.




ζ) Πάντα τα περί στιχολογίας των ωδών λεχθέντα δύνανται να συγκεφαλαιωθώσιν εν τοις επομένοις:

Τρεις κυρίως τρόποι στιχολογίας των ωδών υπάρχουσι.

Είς μεν όταν λέγωμεν πάντας τους στίχους της ωδής, ότε και λέγομεν ότι στιχολογείται Τω Κυρίω άσωμεν.

Έτερος δε όταν λέγωμεν μόνον στίχους τινάς εξ εκάστης ωδής κατά την ποσότητα των τροπαρίων, ότε και λέγομεν όττι Τω Κυρίω άσωμεν ου στιχολογείται.

Και τρίτος όταν ουδένα στίχον εκ των ωδών λέγωμεν, αλλά προτάσσομεν ιδίους στίχους προ των τροπαρίων των κανόνων.


Εν τε τω πρώτω και τω δευτέρω τρόπω, εν εκάστη ωδή μετά του πρώτου λεγομένου στίχου αυτής συνάπτεται προτασσομένη αυτού και η επικεφαλίς της ωδής. Προσέτι δε εν αμφοτέροις τοις τρόποις λογίζονται ως στίχοι αριθμούμενοι μετ' αυτών και οι δύο τελευταίοι λεγόμενοι, ήτοι το Δόξα και το Και νυν.

Και όταν μεν στιχολογήται Τω Κυρίω άσωμεν, ψάλλονται πάντες οι στίχοι εκάστης ωδής, μεθ' έκαστον δε εκ των τελευταίων ιδ' στίχων αυτής ψάλλονται και ο ειρμός και τα τροπάρια της ομωνύμου ωδής των κανόνων.

Ότε δε ού στιχολογείται Τω Κυρίω άσωμεν, εν εκάστη ωδή ψάλλεται ο ειρμός και το επόμενον τροπάριον άνευ στίχου, τα δε υπόλοιπα τροπάρια μετά αναλόγων στίχων εκ της ωδής, οίτινές εισιν οι εξής: Εάν μεν η ωδή γίνηται εις ιδ', στίχοι λέγονται οι δ' πρώτοι και οι η' τελευταταίοι· εάν η ωδή γίνεται εις ιβ', λέγονται οι β' πρώτοι και οι η' τελευταίοι· εάν η ωδή γίνηται εις ι', λέγονται μόνον οι η' τελευταίοι· εάν η ωδή γίνηται εις η', λέγονται μόνον οι ς' τελευταίοι· και τέλος εάν η ωδή γίνηται εις ς', λέγονται μόνον οι δ' τελευταίοι στίχοι εκάστης ωδής.

Σημειωτέον προσέτι ότι οι εις το τέλος της η' ωδής στίχοι Ευλογούμεν Πατέρα, Υιόν και Άγιον Πνεύμα, τον Κύριον, και ό Αινούμεν, ευλογούμεν και προσκυνούμεν τον Κύριον, ού συγκαταριθμούνται εις τους άνω ειρημένους στίχους, καθότι ο μεν πρώτος αυτών λέγεται αείποτε εν τη η' ωδή αντί του Δόξα, ο δε δεύτερος προτάσσεται πάντοτε προ της καταβασίας της η' ωδής ή του αντί καταβασίας ψαλλομένου ειρμού αυτής.

Εν τη ε' ωδή οι στίχοι Διά τον φόβον σου και Ου πεσούμεθα λέγονται πάντοτε συνηνωμένοι και αποτελούσιν ένα στίχον ωσαύτως εν τη αυτή ωδή, οι έτεροι δύο Αναστήσονται οι νεκροί και Η γαρ δρόσος η παρά σου αποτελούσιν ένα στίχον ομοίως δε και εν τη θ' ωδή ένα στίχον αποτελούσιν οι δύο Καθώς ελάλησε και Σωτηρίαν εξ εχθρών ημών.

Τουναντίον εν τη ς' ωδή ο στίχος Εν τω εκλείπειν εξ εμού διαιρείται εις δύο και αποτελεί δύο στίχους λεγόμενους κεχωρισμένους, και ο μεν είς εστίν Εν τω εκλείπειν εξ εμού την ψυχήν μου του Κυρίου εμνήσθην, ο δε έτερος Και έλθοι προς Σε η προσευχή μου προς ναόν τον άγιόν Σου.




η) Οι εν τοις αποδείπνοις, ή εν άλλαις περιστάσεσιν, εκτός του όρθρου, ψαλλόμενοι κανόνες,

λέγονται άνευ στιχολογίας των ωδών, ει μη μόνον μετά των στίχων οίτινες ανεγράφησαν εν τη ε' περιπτώσει, και εν κεφαλ. Γ' §4 (Κανόνες Αποδείπνων). Πάντοτε δε εις τα δύο τελευταία τροπάρια λέγομεν εν εκάστη ωδή τους στίχους Δόξα και το Και νυν. Εν δε τη η' ωδή ή το Δόξα ή το αντ' αυτού σύνηθες Ευλογούμεν Πατέρα, Υιόν, κατά βούλησιν.




θ) Η α', γ' , ε' , ζ' και θ' ωδή άρχεται εκ δεξιών, η δε β', δ', ς' και η' εξ αριστερών.
»
Μέγα μὲν τὸ ἀπερισπάστως προσεύχεσθαι· μεῖζον δὲ καὶ τὸ ψάλλειν ἀπερισπάστως
Άβαταρ μέλους
Παναγιώτης
Διαχειριστής
Δημοσιεύσεις: 901
Εγγραφή: 07 Φεβ 2008, 05:43

Απ: Η Στιχολογία των Ωδών

Δημοσίευση από Παναγιώτης »

εδώ παραθέτω από εδώ: viewtopic.php?p=1845#p1845 , μια σημαντική αναφορά του π. Νικολάου από ένα χειρόγραφο που μελέτησε:
nmnovice00 έγραψε:Σχετικά με την στιχολογία των θ' ωδών, να αναφέρω εδώ, και για πρώτη φορά δημόσια, ότι σύμφωνα με τον Απόστολο Κώνστα τον Χίο, ο οποίος στον κώδικα ΕΒΕ 1869 (του 1821) έχει λεπτομερείς σημειώσεις τυπικού Μεσονυκτικού και Όρθρου κατά την τάξη της ΜτΧΕ, η στιχολογία των θ' ωδών ήταν ζωντανή παράδοση στην Πόλη μέχρι το έτος 1800. Μετά, με κάποια οδηγία του Πατριαρχείου καταργήθηκε η στιχολογία τους και όπως καταλαβαίνει κανείς από τα λεγόμενα του Κωνστα, πολλά πράγματα άλλαξαν και έκαναν επιτακτική την ανάγκη για έκδοση Τυπικού. Αυτές ήταν οι δύσκολες καταστάσεις και ανάγκες που οδήγησαν εξάλλου στην κατάρτιση και έκδοση του Τυπικού του Κωνσταντίνου Πρωτ. το 1832 (αν θυμάμαι καλά).
π. Νικόλαε, φαίνεται εκείνη την περίοδο (χονδρικά) συνέβησαν και άλλα παρόμοια. Ως βρήκα στο ΤΚΠ, φαίνεται ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο ΣΤ' το 1836 εθέσπισε να μην λέγεται η Τιμιωτέρα στην εορτή του Γενεθλίου της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου (!) όταν πέσει Κυριακή, [ΤΟΕ, σ. 68], και ίσως και από εκεί έχει πλέον το ΤΜΕ να μην λέγεται η Τιμιωτέρα εν Κυριακή σε Θεομητορική Εορτή (επίσης, και εδώ: viewtopic.php?f=57&t=751).
Μέγα μὲν τὸ ἀπερισπάστως προσεύχεσθαι· μεῖζον δὲ καὶ τὸ ψάλλειν ἀπερισπάστως
Άβαταρ μέλους
nmnovice00
Παλαίμαχος
Δημοσιεύσεις: 181
Εγγραφή: 16 Δεκ 2009, 20:10

Απ: Η Στιχολογία των Ωδών

Δημοσίευση από nmnovice00 »

Αντιγράφω από τον κώδικα ΕΒΕ 1869, έτους 1821, αυτογράφου Αποστόλου Κώνστα του Χίου σχόλια σχετικά με την στιχολογία των θ' ωδών (ακολουθώ την ορθογραφία του κειμένου ως έχει και μπορώ να διακρίνω):

φ22β-23α· Γίνωσκε δὲ κ' τοῦτο. ὄτι αἱ ωδαὶ πρῶτον| εἰς κάθε χώραν κ' τόπον κ' εἰς κάθε| ὀρθόδοξον ἐκκλησίαν, τὰς ἔψαλλον| μὲ τοὺς στίχους τῶν ὡδῶν. ἤγουν ᾡδὴ α' ἄ|σωμεν τῷ κυρίῳ ἐδόξως γὰς δεδόξασται. ᾡδὴ γ' ....|||||| μετὰ δὲ τὰ αω(α)· ἔτος ἀπὸ χριστοῦ, τοὺς| ἄφησαν τοὺς στίχους κ' δὲν τοὺς ψάλλουν ἐδὼ| εἰς τὴν κωνσταντίνου πόλι, διὰ συντομίαν| τῆς ἀκολουθίας προφασιζόμενοι.||
ὅμως ἂν δὲν τοὺς ψάλλουν ἀπὸ ἀναξιώτητα| αὐτῶν κ' ἀμάθειαν, πρέπει κατὰ ἐκκλη|σιαστικὸν νόμον, κὰν διαβαστὰ νὰ τοὺς εἰπούν| πρῶτον τοὺς ψαλμοὺς τῶν ὡδῶν, καὶ ὕστερον,| ἂς ψάλλουν τὰς ὡδὰς χωρὶς στίχους.
"ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν, καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις·... οὐδεὶς ἐπιγινώσκει τὸν υἱὸν εἰ μὴ ὁ πατήρ, οὐδὲ τὸν πατέρα τις ἐπιγινώσκει εἰ μὴ ὁ υἱὸς καὶ ᾧ ἐὰν βούληται ὁ υἱὸς ἀποκαλύψαι." (Ματθ. ιβ', 25-27)
Άβαταρ μέλους
Παναγιώτης
Διαχειριστής
Δημοσιεύσεις: 901
Εγγραφή: 07 Φεβ 2008, 05:43

Απ: Η Στιχολογία των Ωδών - Απόστολος Κώνστας ο Χίος

Δημοσίευση από Παναγιώτης »

Ευχαριστούμε πολύ π. Νικόλαε. Ίσως αυτή του η υπεράσπιση της παράδοσης (και στο τυπικόν, και στην ψαλτική) ήταν και η αιτία του παραγκωνισμού του από τους εις υψηλά αξιώματα νεωτερίζοντες της εποχής του;

Για όλους τους φίλους να πούμε ότι ο Απόστολος Κώνστας ο Χίος, ήταν ο πολυγραφότερος Έλληνας κωδικογράφος, με πάνω από 120 αυτογράφους κώδικες και συντάκτης του πρώτου πλήρους και συστηματικού θεωρητικού της ψαλτικής κατά την παλαιά μέθοδο [Μπαλαγεώργος Δημήτριος, «Εκκλησιαστική μουσική στην Κωνσταντινούπολη», 2008].
Τελευταία επεξεργασία από το μέλος Παναγιώτης την 06 Ιούλ 2010, 01:09, έχει επεξεργασθεί 1 φορά συνολικά.
Μέγα μὲν τὸ ἀπερισπάστως προσεύχεσθαι· μεῖζον δὲ καὶ τὸ ψάλλειν ἀπερισπάστως
Απάντηση

Επιστροφή στο “Τυπικόν Όρθρου”