Σελίδα 1 από 2

Προοδεύει σήμερα η τέχνη της ψαλτικής; Γενική Βιβλιοκριτική.

Δημοσιεύτηκε: 10 Απρ 2008, 14:07
από Xristos Tsakirogloy
Θέλοντας να θέσω κάποιους προβληματισμούς στην αγάπη όλων σας, θα ήθελα λίγο να αναλογιστούμε σοβαρά τον τίτλο του θέματος και εάν θέλετε να κουβεντιάσουμε επ' αυτού. Για να ξεκινήσω εγώ, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Τι είναι πρόοδος ή αν θέλετε εξέλιξη; Πιστεύω, η πορεία προς την τελειότητα (τελειοποίηση) και τα βήματα που την αποτελούν. Στα καθ' ημάς, με αυτή τη λογική, ποιος είναι ο σκοπός στον οποίο πρέπει να αποβλέπει η οποιαδήποτε κίνηση προς την (ανέγγιχτη για εμάς τους κοινούς θνητούς) τελειότητα, πέρα από την αρτιότερη επιτέλεση του σκοπού μας, δηλαδή την δημιουργία προσευχητικής διάθεσης και κλίματος κατάνυξης (όπως κι αν αναλύεται αυτό) στο εκκλησίασμα που προσήλθε για πνευματική αναγόμωση; Δικαιολογημένα, κάποιος θα επικαλεστεί το υποκειμενικό της προσωπικής κρίσεως, στο τι θεωρεί "κλίμα κατανύξεως". Χωρίς να θέλω να μπω σε αυτό, από τα γραφόμενα μουσικά κείμενα που θεωρούμε και λέμε "κλασικά" (θέτοντας ένα προσωπικό επιεικές χρονικό όριο θα έλεγα τα κείμενα τουλάχιστον πριν τον 20ο αιώνα) παρατηρείται μία εντελώς συγκεκριμένη "μορφή κατάνυξης" που επιθυμεί ο συνθέτης να περάσει μέσα από την ερμηνεία των κειμένων αυτών και κατ' εμέ έχει μία λογική. Αν και ο Θεός είναι προσωπικός (είναι διότι μπορεί και είναι) η εκκλησιαστική σύναξη δεν είναι και έτσι μοιραία ο (ιερο)ψάλτης πρέπει να υιοθετήσει μία και μόνο "φόρμα παραγωγής πνευματικής ανάτασης" με την οποία πρέπει όλο το ευσεβές εκκλησίασμα να συμπορευθεί. Οπότε, το ότι πρέπει να ακολουθείται μία λογική (οποιαδήποτε αλλά μία) νομίζω ότι επιβάλλεται.
Ξαναγυρνώντας στα μουσικά κείμενα και παίρνοντας ως παράδειγμα μία τουλάχιστον πασίγνωστη μουσική σειρά (τα αργοσύντομα χερουβικά του Θεοδώρου Φωκαέως) ας ρίξουμε μία ματιά προσπαθώντας να δούμε τον τρόπο με τον οποίο ο συνθέτης συμβάλλει στην πορεία της ψαλτικής προς την τελειότητα. Κατ' αρχήν, παρατηρείται η άριστη γνώση των μουσικών θέσεων των παλαιών αργότερων Χερουβικών ύμνων κάτι που από μόνο του απαιτεί πολύχρονη και πολύμοχθη μελέτη. Όμως για τον συνθέτη που θέλει να προσφέρει κάτι διαχρονικό στην τέχνη (αυτό δεν ορίζει και το κλασικό; Η διαχρονικότητα) δεν φτάνει μόνο η γνώση των θέσεων, όπως για να χτιστεί ένα τείχος δεν φτάνει η ύπαρξη σκυροδέρματος και τούβλων. Χρειάζεται και σωστό χτίσιμο του υλικού. Ο Θεόδωρος λοιπόν, χρησιμοποιώντας τις γνωστές θέσεις των προ αυτού συνθετών Δανιήλ, Πέτρου Λαμπαδαρίου, Πέτρου του Γλυκέως κ.α. ξεκίνησε το "χτίσιμο". Και δω όμως υπάρχουν προϋποθέσεις. Σωστή ερμηνεία του ποιητικού λόγου, με εξάρσεις και καταλλαγές, ηχοχρωματική ποικιλία με εισαγωγή άλλων γενών και ήχων (με μέτρο πάντα) και ολ’ αυτά, γραμμένα και εντεταγμένα πάντα στο μέτρο τον χρόνο και τον ρυθμό, τα βασικά στοιχεία κάθε μουσικής του πλανήτη.
Ας έρθουμε στη σημερινή μουσική δημιουργία. Για ευνόητους λόγους, δεν θα πάρω κάποιο παράδειγμα ενός ζώντος συναδέλφου, παρά θα παρατηρήσω κάποιες γενικές τάσεις που όλοι λίγο πολύ βλέπουμε στα σημερινά εγχειρίδια. Εξακολουθώντας να λέμε για τις τωρινές παπαδικές συνθέσεις, βλέπουμε κατ' αρχήν μία χρήση των παλαιών μουσικών θέσεων πολύ πιο περιορισμένη, κάτι που γίνεται αντιληπτό πρώτα από τους ίδιους τους συνθέτες, οι οποίοι σπεύδουν να δημιουργήσουν ποικιλία με άλλους τρόπους. Με την βοήθεια της αναλυτικής σημειογραφίας (η οποία κατά την γνώμη μου αν και πολύ καλό βήμα εξέλιξης δεν έτυχε της τύχης που ήλπιζαν οι εισηγητές της, στον τομέα της ερμηνείας του μέλους τουλάχιστον) γράφονται λιγότερες μουσικές θέσεις, με πολλούς όμως τρόπους. Για παράδειγμα, το δίχρονο ολίγον γράφεται με αναλυμένη την "ολιγότητά" του (ίσον και κεντήματα-γοργόν με στήριγμα ολίγον) λογική που πιστεύω κάποια στιγμή θα μας φτάσει στο σημείο να ξεχάσουμε σιγά σιγά τον λόγο ονοματοδοσίας των χαρακτήρων. Παρόμοιες θέσεις, γράφονται με την εισαγωγή δίγοργων κλπ. ώστε ο ερμηνεύων να αναγκαστεί να εκτελέσει και την τελευταία λαρυγγική λεπτομέρεια του συνθέτη, χωρίς ίχνος προσωπικού στοιχείου.
Πάμε στο "χτίσιμο". Εδώ, η φόρμα που επέλεξε ο Φωκαέας έγινε παράδειγμα προς όλους ανεξαιρέτως τους νέους συνθέτες, οι οποίοι άγνωστο γιατί, δεν ακολούθησαν καμία άλλη (από ζήλο και θαυμασμό στο έργο του μεγάλου συνθέτη ; Τι να πω...) όπως π.χ. του Πέτρου στα χερουβικά της εβδομάδος. Η λογική λοιπόν του να βρίσκεται το "Τριάδι" πάντα άνω του Δι (τουλάχιστον) έγινε πλέον κανόνας απαράβατος και χαρακτήρισε σειρές Χερουβικών ύμνων όπως η προαναφερθείσα του Πέτρου ως πεπαλαιωμένες και οι οποίες εκτελούνται σήμερα περισσότερο από φωνητική αδυναμία, παρά από παραδοσιακή νοσταλγία.
Όσον αφορά στην ποικιλία των γενών, η Ανατολή και η Δύση έδωσαν πάμπολλα ερεθίσματα, με σμίξεις ήχων από αραβοπερσικά μακάμια, ακόμη και μουσικές φράσεις από το κατά τα άλλα σεβαστό λαϊκό τραγούδι επιστρατεύτηκαν, το μινόρε με την βοήθεια των αρμονικώς εναλλασσόμενων ισοκρατημάτων τείνει να εξοστρακίσει τον πλ. του Α΄ απ’ ότι φαίνεται σε κείμενα όπως το χορωδιακό χερουβικό του αείμνηστου άρχοντος Πρωτοψάλτου Κων. Πρίγγου σε ήχο πλ. του Α΄ καθώς και το αντίστοιχο ματζόρε τον πλ. του Δ΄. Κακέκτυπη μίμηση των αμανέδων στα "Τριάδι" τα οποία λόγω θέσεως δίνουν πρόσφορο έδαφος να ξεφύγουμε εκτός των άλλων και από τον χρόνο και το ρυθμό, για να προκαλέσουμε τον επιδερμικό θαυμασμό για το φωνητικό μας τάλαντο, ενός πλήθους που ψάχνει από κάπου να πιαστεί πνευματικά. Θα πει κανείς, μα καλά, πολλά από αυτά προϋπήρχαν και πριν την εποχή του Φωκαέα. Σίγουρα και όπως ο χρόνος όπως λέμε είναι το μεγάλο κόσκινο μέσα από το οποίο θα παραμείνουν μόνο τα καλά, η ιστορία και οι κατά τόπους παραδόσεις, μας έχουν πείσει πολλές φορές και για το αντίθετο. Ποιος θα κρίνει το ορθό; Όλοι μας. Και εγώ ως μέλος του συνόλου εκφράζομαι...
Όταν λοιπόν το ύφος της ψαλμωδίας διέπεται σήμερα από καθαρά εγωιστικές τάσεις αυτοπροβολής και χάνει όλο και περισσότερο τον εφησυχαστικό χαρακτήρα που είχε κάποτε, θεωρώ ότι δεν μπορούμε να μιλάμε και τόσο για πρόοδο της ψαλτικής, εφόσον έχουμε κατ’ αρχήν ριζική αλλαγή στόχου. Ο κόσμος αλλάζει, η αντιμετώπιση της Εκκλησίας προς (και από) τον κόσμο αλλάζει (σε κάποιες δε περιπτώσεις πρέπει να αλλάζει) ο ρόλος και ο σκοπός όμως της λειτουργικής της ζωής; Ο σκοπός του ψάλτη; Ο τρόπος για να επιτευχθεί; Απλώς θεωρώ ότι ως πνευματικοί άνθρωποι πρέπει (στον συγκεκριμένο πάντα τομέα) να μην ακολουθούμε τόσο την ροή των καιρών (χωρίς να σημαίνει αυτό ότι πρέπει να γίνουμε παλαιολάτρες), διότι η δοκιμασμένες συνταγές που προανέφερα, μπορούν να έχουν πάντα επιτυχία σε έναν λαό που έρχεται στο Ναό για να ξεφύγει από τη ζούγκλα που ζει. Πως επιθυμούμε την αλλαγή της συμπεριφοράς του κόσμου στο Ναό, από τη στιγμή όπου την έπαρση, τον εγωισμό και την "φασαρία" του εκτός Ναού περιβάλλοντος, την συναντά εν αφθονία και εντός αυτού, από τους κοπιώντες εν αυτώ;

Σας ζητώ συγγνώμη για το μακροσκελές, το μονοτονικό :oops: καθώς και για το απαισιόδοξο του μηνύματος.

Re: Προοδεύει σήμερα η τέχνη της ψαλτικής; Γενική Βιβλιοκριτική.

Δημοσιεύτηκε: 11 Απρ 2008, 07:42
από Παναγιώτης
Χρήστο συμφωνώ μαζί σου, και πολύ ωραία αναπτύσσεις το θέμα! Είναι γεγονός ότι όλοι οι παλαιοί (19ος αιώνας) έγραφαν ίδιες κλασσικές γραμμές. Ο Στέφανος Λαμπαδάριος ξεφεύγει λίγο, αλλά όχι πολύ. Εγώ προσπαθώ να ψάλλω τους παλαιούς και μόνο. Από τους νεώτερους προτιμώ τον Ιερόθεο τον Φιλοθεϊτη (εξαιτίας της ροπής μου προς το αγιορείτικο :) ) και όσους παλαιούς μελοποιούς (π.χ. μέχρι 1950) έχει στα βιβλία του, και τον μακαριστό Δημήτριο Σουρλαντζή, ο οποίος έχει κλασσικότατες γραμμές για την ...εποχή του. Ο Βουδούρης είναι επίσης κλασσικός. Τελευταίως είδα και το Νέον Ειρμολόγιον του Αποστόλου Παπαχρήστου, που χρησιμοποιεί κλασσικότατες γραμμές. Επίσης μου αρέσει και ο Γεώργιος Σύρκας ο οποίος κάνει μεν αναλύσεις, αλλά απλές και κλασσικές και κάνει και τους παραδοσιακούς παρατονισμούς για να ...επιβεβαιώσει το κατασκεύασμα του Ψάχου, τον ...τονικό ρυθμό.

Παρότι το φόρουμ δεν ασχολείται με την Θεολογία, θα κάνω μια παρατήρηση στο:
Xristos Tsakirogloy έγραψε:Αν και ο Θεός είναι προσωπικός (είναι διότι μπορεί και είναι) η εκκλησιαστική σύναξη δεν είναι και έτσι μοιραία...
ότι κατά τον π. Ιωάννη Ρωμανίδη (Πατερική Θεολογία, σ. 144-145):
Στην Πατερική παράδοσι δεν είναι ο Θεός προσωπικός Θεός
αυτό είναι λέει θεωρία του Personalismus που υπάρχει στην δυτική παράδοσι, και σε ορισμένους Ορθόδοξους θεολόγους ρωσικής προελεύσεως.

Re: Προοδεύει σήμερα η τέχνη της ψαλτικής; Γενική Βιβλιοκριτική.

Δημοσιεύτηκε: 11 Απρ 2008, 09:33
από Xristos Tsakirogloy
Παίρνοντας αφορμή από την αναφορά σου στον Στέφανο, λόγω του ότι στις καθημερινές ακολουθίες τον χρησιμοποιώ πολύ συχνά, δεν έχω παρά να συμφωνήσω όσον αφορά στον τρόπο γραφής του. Πολύ συχνές "ξένες" (όχι εξωγενής, απλά εκτός παράδοσης) θέσεις.
Ένα ερώτημα που μου δημιουργείται, είναι γιατί να επιλέξει το Υπουργείο την μουσική του Κυψέλη ως επίσημη ύλη των σχολών και όχι αυτήν του Πέτρου, στην οποία αφενός τέτοιου είδους γραμμές συναντιούνται πολύ σπανιώτερα, αφετέρου είναι πιστεύω ο απόλυτος οδηγός της σύνθεσης και δομής του στιχηραρικού μέλους προς μελέτη και εκμάθηση. Φυσικά, μόλις αναλογιστώ, ότι αυτές οι διαλογές γίνονται εν Ελλάδι, όπου αξιοκρατεία στους "κριτές" δεν υφίσταται ούτε κατά διάννοια, το βρίσκω απολύτως φυσιολογικό... Όχι ότι ο Στέφανος δεν μπορεί ορθά να χαρακτηριστεί ένας εκ των φορέων της παράδοσης, (προς Θεού) απλά έχω την βεβαιότητα ότι υπήρχαν και πολύ αρτιότερες επιλογές.

Απ: Προοδεύει σήμερα η τέχνη της ψαλτικής; Γενική Βιβλιοκριτ

Δημοσιεύτηκε: 10 Ιουν 2008, 05:11
από Παναγιώτης
Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος γράφει «Συμβολαί...» (1890):

«Τα μελοποιήματα των νεωτέρων μελοποιών να εκκαθαρθώσιν εκ των εισφρησάντων τυχόν ποικιλμάτων και ιδιωτισμών της δημώδους ασιατικής εν γένει μουσικής, και διορθωθώσιν εντός των όρων, ούς έθηκαν οι πατέρες, και του λοιπού να μη εισάγωνται εν ταις εκκλησίαις μουσικά βιβλία άνευ προηγουμένης αδείας της Μ. Εκκλησίας», σ. 424.

Παρακάτω λέει ότι η ακράδαντος βάση του ύφους, είναι το ύφος των εκκλησιών Κωνσταντινουπόλεως και Ιεροσολύμων και των ευαγών μονών του Άθωνος, τα οποία αναδεικνύουν το γνήσιον και αρχικόν κάλλος.

Σχετικά βλέπουμε στην β' επιστολή του Πατριάρχου Ιωακείμ του Γ' (8 Ιανουαρίου 1880), σ. 423, ο οποίος εγκρίνει για χρήση στις εκκλησίες μόνο το σύντομο Αναστασιματάριον Πέτρου του Βυζαντίου, το σύντομο Δοξαστάριον Πέτρου του Πελοποννησίου, το Ειρμολόγιον Πέτρου του Βυζαντίου, και το αργό Δοξαστάριον Ιακώβου Πρωτοψάλτου. Για το παπαδικόν μέλος λέει να ψάλλονται Χερουβικά τα σύντομα του Πέτρου του Βυζαντίου ή και εκτάκτως του Γρηγορίου Πρωτοψάλτου και Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου. Κοινωνικά να ψάλλονται τα του Πέτρου, Δανιήλ και Γρηγορίου των Πρωτοψαλτών. Δοξολογίες μεγάλες, του Πέτρου Πελοποννησίου, Πέτρου Βυζαντίου, Ιακώβου, Δανιήλ και Γρηγορίου και οι σύντομες Μανουήλ Πρωτοψάλτου:

«των δε νεωτέρων μελοποιημάτων, των εν διαφόροις εκδόσεσι περιφερομένων, απαγορεύεται η χρήσις εν ταις ιεραίς εκκλησίαις, ως στερουμένων της απλότητος και του ευρύθμου, των χαρακτηριστικών της αρχαίας ιεράς ψαλμωδίας, δύνανται δε ταύτα να χρησιμεύωσι προς ιδιαιτέραν μελέτην εκάστου».

Ιδού όλη η εγκύκλιος:

Εικόνα
Εικόνα

Προβληματισμός λοιπόν, για τις νέες μελοποιήσεις υπήρχε και τότε, το 1880...

Απ: Προοδεύει σήμερα η τέχνη της ψαλτικής; Γενική Βιβλιοκριτ

Δημοσιεύτηκε: 28 Ιουν 2008, 12:46
από Xristos Tsakirogloy
Αν παρατηρήσεις όμως Παναγιώτη, θα δεις ότι και αυτή ακόμη η εγκύκλιος περιέχει μία διπλωματική προσέγγιση στο τι θεωρεί ορθό ύφος, από τη στιγμή όπου αναφέρει το : το ύφος των εκκλησιών Κωνσταντινουπόλεως και Ιεροσολύμων και των ευαγών μονών του Άθωνος εφόσον απ' ότι λένε τα ίδια τα ακούσματα, το ψαλτικό ύφος στις περιοχές αυτές διαφέρει τα μάλα από τόπο σε τόπο. Προσωπικά, δεν είμαι υπέρ της επικράτησης ενός ψαλτικού ύφους στην Ορθόδοξη εκκλησιαστική ψαλμωδία, αλλά γενικά θεωρώ ότι η εγκύκλιος αυτή επιτέλεσε τον σκοπό της (για όσους τουλάχιστον θέλησαν ή τους επεβλήθη να την τηρήσουν).
Στο θέμα του "εύρυθμου χαρακτήρος" τι να πει κανείς; Για την εισαγωγή χρονικών αγωγών εν μέσω του μέλους, άλλωτε προς το συντομότερον (σαν να μην έχουν και τόση σημασία τα γραφόμενα της συγκεκριμμένης φράσης και επιβάλλεται να την "σκουπίσουμε") και άλλωτε προς το αργότερον ώστε να αναδείξουμε, τι άλλο; Το φωνητικό μας ανάστημα στις φράσης του οξέως τετραχόρδου πάντα (με ελάχιστες εξαιρέσεις τολμώ να πω) με τον πρώτο ήχο να βασιλεύει (και αυτό με απειροελάχιστες εξαιρέσεις) σαν να μην υπήρχε άλλος τρόπος να ομορφήνει ένα μέλος από τον συγκεκριμμένο ήχο. Άραγε ο συνθέτης την στιγμή όπου τα γράφει, γνωρίζει την ανικανότητά του να συνθέσει χωρίς την εισαγωγή πρώτου ήχου σε ένα δοξαστικό; Το λέω, διότι έχω δίτομο δοξαστάριο και όλα τα δοξαστικά ένα "σολάκι" στον πρώτο ήχο το έχουν απαραίτητα. Κι όλα αυτά διότι είμαστε εγωιστές. Δεν συνθέτουμε για τον Θεό, την ακολουθία ούτε καν για τον κακόμοιρο λαό, παρά μόνο για εμάς. Ώστε να δει κάποιος τα κείμενά μας και να πει: Πω πω, τι δύσκολα και απαιτητηκά τα μέλη αυτού του ψάλτη, πρέπει να είναι (ή ήταν) μεγάλος καλιτέχνης.
Να πούμε για τον χωρισμό των μέτρων; Τις εκ της ευρωπαϊκής μουσικής ερχόμενες διαστολές, πρέπει να τις συναντούμε εκεί που πρέπει, δηλαδή στις ασκήσεις όταν εκπαιδευόμαστε που υπάρχουν στα θεωρητικά βιβλία, καθώς και στα πρακτικής χρήσης που και πάλι έχουν να κάνουν με την εκπαίδευση (Αναστασιματάριο Ιωάννου, Δοξαστάριο Στεφάνου κλπ.) τα υπόλοιπα που υποτίθεται ότι προσβέπουν στην εν τω αναλόγιω χρήση προς τι οι διαστολές; Εάν ο ψάλτης που ήδη βρίσκεται στο ψαλτήρι δεν έχει αίσθηση του ρυθμού, μπορεί (πρέπει :thinking: ) κάλλιστα να κατέβει από αυτό, να επιστρέψει στο θρανίο και να τα ξαναπεί μπροστά στους δασκάλους του από τον Σεπτέμβριο. Δεν μαθαίνουμε μουσική στο αναλόγιο όπως είπε και ο αείμνηστος Πρίγγος, ύφος μαθαίνουμε. Τα υπόλοιπα στο θρανίο. Όμως, όπως και να το κάνουμε, η συνεχής εισαγωγή των διαστολών, προσδίδει ένα κύρος στην σύνθεση (κατ' εμέ μεταφράζεται απλά σε μία πιο πολύπλοκη μορφή του κειμένου και μόνο). Ξέρετε, αυτά δεν τα λέω για να συκοφαντήσω άδικα κάποιον (ή κάποιους), τους λόγους που γίνονται αυτοί οι νεωτερισμοί σήμερα τους ξέρω διότι απλώς τους χρησιμοποιούσα :oops:, οπότε μεταξύ κατεργαρέων ειλικρίνια Οκ ; Για μένα, όλα αυτά συμβάλλουν στο συμπέρασμα ότι η μουσική σύνθεση της Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι εδώ και αρκετά χρόνια κορεσμένη (πέραν των ακολουθιών των νεοφανών Αγίων) δεν χρειάζεται περισσότερο εμπούτιση το μέλος, περισσότερη έρευνα χρειάζεται.

Υ.γ. Συγγνώμη για την αγανάκτηση στο ύφος μου, αλλά μου είναι τρομερά ενοχλητική η επαφή με μέλη τέτοιου είδους και με θαυμασμό βλέπω αρκετούς νεώτερους συνθέτες να μην μιμούνται πχ. τον Στανίτσα (ένα όνομα είπα τώρα, μην ξεκινήσει κανένας πόλεμος :stop: ) στις συνθέσεις του, παρά τον Πέτρο και τον Κωνσταντίνο.

Απ: Προοδεύει σήμερα η τέχνη της ψαλτικής; Γενική Βιβλιοκριτ

Δημοσιεύτηκε: 28 Ιουν 2008, 18:35
από Παναγιώτης
Χρήστο εγώ νομίζω ότι παλαιά το ύφος του Αγίου Όρους και του Πατριαρχείου ήταν το ίδιο. Αλλά όπως λέει ο Χρύσανθος (Μ.Θ., σ. XLVIII) "Ο Πρωτοψάλτης Παναγιώτης (Χαλάτζογλου) έφερε μεν την Εκκλησιαστικήν Μουσικήν από των εν Άθωνι μουσικών διδασκάλων, όμως φαίνεται ότι παραδιδούς εις τους μαθητάς τα μέλη, αλλού μεν συνέτεμνε τινάς μελωδίας των θέσεων, αλλού δε και μετέβαλλεν αυτάς, αφορών εις το ηδονικόν εν ταυτώ και καλλωπιστικόν, καθώς λέγουσι. Και εντεύθεν ίσως επήγασεν η οπωσούν διάφορος απαγγελία των Εκκλησιαστικών μελών κατά τινας Θέσεις, η των Κωνσταντινοπολιτών μουσικών διδασκάλων προς την των Αθωνιτών".

Ως προς το «εύρυθμο»... Αγαθάγγελος Κυριαζίδης «Ο Ρυθμογράφος», σ. 26, «Ώστε βλέπομεν ότι και εις τους παλαιότερους χρόνους ο ρυθμός εσήμαινε το ταχύ ή το βραδύ». Και ως γνωστόν άλλη χρονική αγωγή έχει το παπαδικόν, και άλλη το ειρμολογικόν μέλος. Τώρα για την εισαγωγή χρονικών αγωγών εν μέσω του μέλους... δεν γνωρίζω πολλά.

Απ: Προοδεύει σήμερα η τέχνη της ψαλτικής; Γενική Βιβλιοκριτ

Δημοσιεύτηκε: 02 Ιούλ 2008, 13:47
από ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Αγαπητέ κ. Τσακίρη,
Το θέμα που επέλεξες προς συζήτηση είναι μεγάλο και επίκαιρο, αλλά και κάνει . . . «τζιζ. . .».
Επίκαιρο ήταν πάντοτε, και πλούσια η αρθρογραφία από τον 18ο αιώνα μέχρι των ημερών μας. Κολοσσοί της μουσικής τέχνης πρόσθεσαν την πινελιά τους, εγκύκλιοι επί εγκυκλίων εξεδόθησαν από τις εκκλησιαστικές αρχές, αλλά ποτέ δεν μπήκε μία τελεία, (και μακάρι ποτέ να μην μπει), και αυτό νομίζω οφείλεται εις το ότι οι μουσικοί είναι αδάμαστα μυαλά και κατά τη γνώμη μου τέτοια πρέπει να είναι. Πώς είναι δυνατόν να θέσεις περιορισμούς στον εκτελεστή περί των ψαλτέων ; Είναι σαν να του βάζεις φίμωτρο. Αλλά ακόμη περισσότερο, πώς να θέσεις κανόνες και φόρμες στον μελοποιό, όταν η έμπνευση (το βζίτ που έλεγε και ο Δ. Σολομός) του υπαγορεύει τα θεία άσματα;
Με δισταγμό πήρα μέρος και εγώ στη συζήτησή σας ,και να με συγχωρείτε γιατί δεν γνωρίζω πολλά πράγματα, όσα εσείς, αλλά αν δεν μπεις μέσα στο νερό δεν μαθαίνεις να κολυμπάς. Ύστερα, από έναν άσχετο, καμιά φορά, ακούγονται πράγματα που προκαλούν μεν το γέλωτα, αλλά και που μπορεί να προσφέρουν κάτι μερικές φορές. Έτσι τόλμησα και εγώ να συμμετάσχω ενώ οι ειδήμονες σιωπούν και η συμμετοχή στη συζήτηση δεν είναι μεγάλη.
Έχω την εντύπωση ότι στην εκκλησιαστική μουσική μας υπάρχουν δυο χάσματα που ήταν καίρια και που διέκοψαν το νήμα της συνέχειας με δυσάρεστες συνέπειες. Το πρώτο χάσμα είναι η μετάβαση της μουσικής από την αρχαία ελληνική και η δεύτερη από τη παλαιά σημειογραφία στη νέα.
Ίσως πάλι και αυτό να ήταν εκ Θεού, ώστε να υπάρχει νέος άνεμος δημιουργίας, ώστε να μην λέτε σήμερα (κ. Τσακίρογλου) ότι «η μουσική σύνθεση είναι εδώ και αρκετά χρόνια κορεσμένη . . .» Είναι γνωστό ότι μεγάλοι μουσικοί όπως ο Ψάχος πρέσβευαν την επιστροφή στις πηγές. Σας ερωτώ ποιες πηγές? Τις αρχαιοελληνικές ή της προ της εισαγωγής του συστήματος των τριών διδασκάλων; Ο ίδιος ο Πέτρος ο Πελοπονήσιος έλεγε στους απαιτητικούς ότι όλες οι παλαιές συνθέσεις έχουν μεταγραφεί στο νέο σύστημα και μην μου ζητάτε παλαιά, δεν υπάρχουν άλλα. Ίσως έχουμε υπερεκτιμήσει τη δημιουργική τάχα πληθώρα των παλαιών. Η μουσική τέχνη αναπτύχτηκε με μεγάλα άλματα τον 18ο αιώνα και εντεύθεν. Πιο μπροστά υπήρχαν μόνο αστέρες διάττοντες (σαν τον Κουκουζέλη) σποραδικά φωτίζοντες τον κατασκότεινο ουρανό της εν σπαργάνοις ευρισκομένης εκκλησιαστικής μας μουσικής. Όσοι αντιτίθενται με αυτή την άποψη πρέπει να προσκομίσουν αποδείξεις, και όχι εικασίες.
Και νέες συνθέσεις θα υπάρχουν, και νέο ύφος θα υπάρχει, και εντοπιότητα θα υπάρχει, ώστε να υπάρχει πρόοδος. Αλλοίμονο αν θέλουμε να καταντήσουμε την μουσική μας μονολιθική. Αλλοίμονο αν επικρατήσει η στείρα εμμονή μερικών που υπαγορεύει να μην ψάλουμε αυτό ή εκείνο. Ας μην περιορίσουμε τον ψάλτη να ψάλει ότι εκείνος επιλέξει. Το αισθητήριό του θα τον οδηγήσει και η προτίμηση των πιστών θα του γίνει μπούσουλας. Εξ άλλου αν «απαγορεύσουμε» τους ιεροψάλτες να ψάλουν νέες συνθέσεις, τότε δεν νομίζετε ότι θα λιγοστέψουν και θα εξαφανιστούν οι καινούριοι, και μαζί με αυτούς και η πρόοδος;
Αυτά τα ολίγα σήμερα και ευελπιστώ να . . . φουντώσει η συζήτηση.
Με θερμούς χαιρετισμούς
Αθανάσιος Μπακαλούδης :write:

Απ: Προοδεύει σήμερα η τέχνη της ψαλτικής; Γενική Βιβλιοκριτ

Δημοσιεύτηκε: 02 Ιούλ 2008, 13:54
από ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Στην τελευταία σειρά του προηγουμένου, ήθελα να πώ ότι αν δεν ψάλουμε τις νέες συνθέσεις είναι φυσικό να σταματήσουν και οι μελοποιοί να μελοποιούν ...
Αθαν. Μπακαλούδης

Απ: Προοδεύει σήμερα η τέχνη της ψαλτικής; Γενική Βιβλιοκριτ

Δημοσιεύτηκε: 05 Ιούλ 2008, 11:59
από Xristos Tsakirogloy
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ έγραψε:Αγαπητέ κ. Τσακίρη,
Κατ' αρχήν επιτρέψτε μου μία διόρθωση: Το επίθετό μου αναγράφεται στην υπογραφή μου στο τέλος κάθε μηνύματος με κόκκινα γράμματα, θα σας παρακαλούσα να το ξανακοιτάξετε... Στο δια ταύτα τώρα...
Το θέμα που επέλεξες προς συζήτηση είναι μεγάλο και επίκαιρο, αλλά και κάνει . . . «τζιζ. . .».
Επίκαιρο ήταν πάντοτε, και πλούσια η αρθρογραφία από τον 18ο αιώνα μέχρι των ημερών μας. Κολοσσοί της μουσικής τέχνης πρόσθεσαν την πινελιά τους, εγκύκλιοι επί εγκυκλίων εξεδόθησαν από τις εκκλησιαστικές αρχές, αλλά ποτέ δεν μπήκε μία τελεία, (και μακάρι ποτέ να μην μπει), και αυτό νομίζω οφείλεται εις το ότι οι μουσικοί είναι αδάμαστα μυαλά και κατά τη γνώμη μου τέτοια πρέπει να είναι. Πώς είναι δυνατόν να θέσεις περιορισμούς στον εκτελεστή περί των ψαλτέων ; Είναι σαν να του βάζεις φίμωτρο. Αλλά ακόμη περισσότερο, πώς να θέσεις κανόνες και φόρμες στον μελοποιό, όταν η έμπνευση (το βζίτ που έλεγε και ο Δ. Σολομός) του υπαγορεύει τα θεία άσματα;
Ουδέ μία ένστασις, παρά μόνο στην καταγωγή της έμπνευσης. Εάν αυτή πηγάζει μέσα από ακούσματα αν μη τι άλλο ενδοεκκλησιαστικά και όχι από τις όπερες πχ. συμφωνώ και επαυξάνω με την λογική σας. Όμως εάν παρατηρήσατε, στο πρώτο μου μήνυμα, το σχόλιο αφορούσε το από που πέρνουν ερεθίσματα οι περισσότεροι τουλάχιστον σημερινοί μελοποιοί και όχι το γιατί πέρνουν ερεθίσματα. Απεναντίας σε επόμενο μήνυμά μου αναφέρω ότι προσωπικά συγχαίρω την δημιουργία όποτε κι αν αυτή πραγματοποιήται.
Έχω την εντύπωση ότι στην εκκλησιαστική μουσική μας υπάρχουν δυο χάσματα που ήταν καίρια και που διέκοψαν το νήμα της συνέχειας με δυσάρεστες συνέπειες. Το πρώτο χάσμα είναι η μετάβαση της μουσικής από την αρχαία ελληνική και η δεύτερη από τη παλαιά σημειογραφία στη νέα.
Ίσως πάλι και αυτό να ήταν εκ Θεού, ώστε να υπάρχει νέος άνεμος δημιουργίας, ώστε να μην λέτε σήμερα (κ. Τσακίρογλου) ότι «η μουσική σύνθεση είναι εδώ και αρκετά χρόνια κορεσμένη . . .»
Κατ' αρχήν ευχαριστώ για την διόρθωση του επιθέτου μου :D . Το εάν ήταν ή όχι εκ Θεού τα περάσματα αυτά δεν μπορώ να το πω. Το ότι όμως η εφεύρεση της νέας μεθόδου δημιουργήθηκε για την ευκολότερη εκμάθηση της μουσικής μας μπορώ εφόσον το αναφέρουν οι δημιουργοί της. Δε νομίζω ότι ένας από τους σκοπούς δημιουργίας της ήταν ώστε να υπάρξει νέος άνεμος δημιουργίας (δηλαδή ένα νέο συνθετικό κύμα, αν κατάλαβα καλά αυτό που εννοείτε) διότι αφενός δεν έχω μαρτυρία περί αυτού, αφετέρου οι μέχρι τότε συνθέσεις ήταν τόσες πολλές από τους παλαιότερους όπου ακόμη και το ταχύ χέρι του Χουρμουζίου δεν πρόλαβε να μεταφέρει όλα τα μέλη αυτά στη νέα μέθοδο, πράγμα που ανάγκασε μετέπειτα μουσικούς να το κάνουν. Με αυτό, δεν θέλω να πω ότι απαγόρευσαν την από κει και ύστερα δημιουργία όμως έτερον εκάτερον. Η φράση δε που ανέφερα, έχει να κάνει με την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών της Εκκλησίας. Πέστε μου, εάν θελήσετε να ψάλλετε οτιδήποτε από το "Θεός Κύριος" του Όρθρου ως και το "Αμήν" του Δι ευχών της Λειτουργίας δεν μπορείται να το κάνετε χρησιμοποιόντας συνθέσεις πριν τον 20ό αιώνα και μόνο; Είμαι βέβαιος ότι δεν θα συναντήσετε κανένα σημείο στο οποίο δεν θα βρείτε μία σύνθεση να ψάλλετε. Αυτό εννοώ με την λέξη "κορεσμό". Ότι όχι μόνο έχουμε στα χέρια μας συνθέσεις για όλες τις στιγμές των ακολουθιών, αλλά εις διπλούν και τετραπλούν και βάλε έκαστη. Γενικώς θα ήθελα να σας μεταφέρω ότι η ένσταση αφορά την ποιότητα και όχι την ποσότητα των συνθέσεων (παλαιών τε και νέων) εξ ού και ο τίτλος "γενική βιβλιοκριτική" και όχι "συνθετικός αφορισμός" ή "ζήτω η παλαιολατρεία" καταλαβαίνεται τι εννοώ.
Είναι γνωστό ότι μεγάλοι μουσικοί όπως ο Ψάχος πρέσβευαν την επιστροφή στις πηγές. Σας ερωτώ ποιες πηγές; Τις αρχαιοελληνικές ή της προ της εισαγωγής του συστήματος των τριών διδασκάλων;
Προσωπικά, (αν και σίγουρα όχι μεγάλος μουσικός) καμμία από τις δύο. Προτιμώ την εποχή της άνθησης της τέχνης μας, πριν την άλωση... εκεί να δείτε συνθετικό οργασμό και ποικιλία !
Ο ίδιος ο Πέτρος ο Πελοπονήσιος έλεγε στους απαιτητικούς ότι όλες οι παλαιές συνθέσεις έχουν μεταγραφεί στο νέο σύστημα και μην μου ζητάτε παλαιά, δεν υπάρχουν άλλα. Ίσως έχουμε υπερεκτιμήσει τη δημιουργική τάχα πληθώρα των παλαιών.
Πιθανόν, (αν και εφόσον αναφέρεστε στον Πέτρο δεν μας λέτε σε πια νεώτερη γραφή αναφέρεται, μια και ο ίδιος ήταν ο πρόγονος της νέας γραφής με ένα δικό του σύστημα που οι τρεις διδάσκαλοι αργότερα τροποποίησαν) αλλά προσωπικά έχω δύο στοιχεία για να το κάνω αυτό. Όταν υπάρχουν τουλάχιστον εννέα μελοποιοί που έχουν στο δημιουργικό τους από τρεις ως και πέντε σειρές αργών χερουβικών έκαστος, μπορούμε νομίζω να μιλάμε για μία πληθώρα, το όριο πάντως είναι η φαντασία μας, οπότε με αυτή την λογική στέκει και η άποψή σας και η δική μου. Επίσης, ο Δοσήθεος ο Κατουνακιώτης, ο οποίος έψαλλε στο Όρος μόνο τα μαθήματα που εμείς λέμε με μία λέξη "κλασικά" μία από τις τελευταίες του κουβέντες πριν πεθάνει ήταν ότι δεν πρόλαβε να ψάλλει όλον τον Ιάκωβο !
Η μουσική τέχνη αναπτύχτηκε με μεγάλα άλματα τον 18ο αιώνα και εντεύθεν.
Σε αυτό συμφωνώ απόλυτα, ως τον 20ό αιώνα όμως. Από κει και μετά ιδιαιτέρως δε, από το 1950 και μετά, χάσαμε την μπάλα εντούτοις πολλοί, θεωρούν την περίοδο από κει και μετά την μόνη παραγωγική...
Πιο μπροστά υπήρχαν μόνο αστέρες διάττοντες (σαν τον Κουκουζέλη) σποραδικά φωτίζοντες τον κατασκότεινο ουρανό της εν σπαργάνοις ευρισκομένης εκκλησιαστικής μας μουσικής. Όσοι αντιτίθενται με αυτή την άποψη πρέπει να προσκομίσουν αποδείξεις, και όχι εικασίες.
Οκ λοιπόν ας αρχίσουμε:
Εφραίν Καρίας (9ος αι.)
Γεώργιος Αμάστριδος (870) ποιητής και μουσικός.
Σέγιος Αγιοπολίτης (9ος αι.) Μοναχός και ικανότατος μελουργός.
Αρσένιος μοναχός Επίσκοπος Κέρκυρας. Υμνογράφος και μελοποιός.
Ιωάννης Βατάτζης (13ος αι.) Αυτοκράτορας του Βυζαντίου. Μελοποιός πολυελέων και άλλων μαθημάτων.
Θεόδωρος Λάσκαρις (1255-1269) Αυτοκράτορας Νικαίας. Εκτός της δημιουργίας του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνα, μελοποίησε πάμπολλα κοινωνικά και μαθήματα του κρατηματαρίου.

Η μικρή αυτή λίστα είναι εντελώς ενδεικτική, αλλά πιστέψτε με δεν έχει τελιωμό. Θεωρώ ότι το να καταρακώνουμε το παρελθόν λόγω του ότι ο κόπος κάποιων πήγε χαμένος λόγω της μη μεταφοράς του στο νέο σύστημα και συνεπώς παρέμεινε άγνωστο σε μας (ή και να είναι πλέον γνωστό με άλλο όνομα) βοηθάει λιγότερο, από το να σεβόμαστε και να θαυμάζουμε το πόσο γέμισαν όλοι αυτοί τις ακολουθίες μας με όμορφα άσματα (και υπό ποιες συνθήκες πολλές φορές το έκαναν αυτό) όσο άγνωστοι κι αν είναι σε μας.
Και νέες συνθέσεις θα υπάρχουν, και νέο ύφος θα υπάρχει, και εντοπιότητα θα υπάρχει, ώστε να υπάρχει πρόοδος.
Μια και λέμε για εντοπιότητα μία ερώτηση: Η τετράφωνη ψαλμωδία πολλών νησιών μας με πηγή τις ερωτικές καντάδες (και το ύφος αυτών) συνεπάγεται με ψαλτική πρόοδο;
Αλλοίμονο αν θέλουμε να καταντήσουμε την μουσική μας μονολιθική.
Σύμφωνοι
Αλλοίμονο αν επικρατήσει η στείρα εμμονή μερικών που υπαγορεύει να μην ψάλουμε αυτό ή εκείνο.
Ουδέ μία απαγόρευσις, παρά σχόλιο. Όσο δε για την εγκύκλιο, πρέπει να σκεφτείτε,ότι γράφτηκε για να προφυλάξει την είσοδο πολλών άλλων εντελώς εξωγενών στοιχείων στα αναλόγια, κάτι που πολλοί σημερινοί μελοποιοί προωθούν και σε αυτό το σημείο έγκειται και η όλη ένσταση.
Ας μην περιορίσουμε τον ψάλτη να ψάλει ότι εκείνος επιλέξει. Το αισθητήριό του θα τον οδηγήσει και η προτίμηση των πιστών θα του γίνει μπούσουλας.
Σύμφωνοι όσον αφορά το αισθητήριο, αλλά στην προτίμηση των πιστών θα διαφωνήσω. Κάποια στιγμή σε μία ακολουθία που έψαλλα, ένας βοηθός από δίπλα μου, στο "Ειη το όνομα Κυρίου..." έκανε δεύτερη φωνή (ακολουθώντας την πρώτη 2 φθόγγους χαμηλώτερα). Κάποιοι από το εκκλησίασμα μου εξέφρασαν μετά το πέρας της ακολουθίας των ενθουσιασμό τους για αυτή την εκτέλεση ( ; ). Θεωρώ ότι πρέπει να κάνουμε τον κόσμο να αγαπήσει την μουσική της ψαλτικής και όχι να χρησιμοποιούμε άλλες τεχνικές για να προσεγγίσουμε με αυτό τον τρόπο τον κόσμο.
Εξ άλλου αν «απαγορεύσουμε» τους ιεροψάλτες να ψάλουν νέες συνθέσεις, τότε δεν νομίζετε ότι θα λιγοστέψουν και θα εξαφανιστούν οι καινούριοι, και μαζί με αυτούς και η πρόοδος;
Κι εγώ καινούργιος είμαι, αλλά θεωρώ ότι άλλα διώχνουν τους νέους από την ψαλτική...

Απ: Προοδεύει σήμερα η τέχνη της ψαλτικής; Γενική Βιβλιοκριτ

Δημοσιεύτηκε: 06 Ιούλ 2008, 13:27
από ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Γεια σου κ. ΤΣΑΚΙΡΟΓΛΟΥ,
Ζητώ συγγνώμη για την παραποίηση του ονόματός σου, αλλά τούτο ας το εκλάβωμε ως σύμπτωμα της προκεχωρημένης ηλικίας μου.
Δεν είμαι πράγματι σε θέση να αντικρούσω τα επιχειρήματά σου με επιστημονικά κριτήρια. Μπορεί να είναι έτσι. . . Εγώ κρίνω μόνο από διαίσθηση και εμπειρία. Εξ άλλου έγινα σαφής λέγοντας ότι παίρνω μέρος στη συζήτηση όχι τόσο για τις γνώσεις μου αλλά προ παντός γιατί το θέμα είναι μεγάλο και πολύ ενδιαφέρον και περίμενα μεγαλύτερη συμμετοχή.
Στο σημείο της διφωνίας (από το σχετικό περιστατικό που ανέφερες), μόνο θα σταθώ λίγο. Όταν λέμε τετράφωνη εναρμονισμένη μουσική, την οποία κάθε γνήσιος ψάλτης κατακρίνει την εισαγωγή της, και ο καιρός απέδειξε ότι είναι αποβλητέα από τους ορθόδοξους ναούς μας, πρέπει να γίνει σαφές τι σημαίνει τετράφωνη μουσική. Εσείς τι λέτε για την διπλή συνηχητική γραμμή του Ψάχου? Τι λέτε για την τριφωνία του Ι.Σακελλαρίδη? Τι λέτε για το ισοκράτημα? Τι λέτε για την συμψαλμωδία λαού και ιεροψαλτών;
Σχετικά με τον Ι.Σακελλαρίδη διαβάζω από το «εγχειρίδιο του ιεροψάλτου» του μακαριστού αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου «. . .Το επικρατήσαν παρ’ ημίν σύστημα του Ι.Σακελλαρίδη, αποτελούν διασκευήν επί το απλούστερον των βυζαντινών μελών, δεν πρέπει να θεωρείται απόβλητον από πλευράς ύφους, δεδομένου ότι κατά βάσιν είναι σύστημα μονόφωνον, ενώ η αρμονία του (τρίφωνος συμφωνία) όπου εφηρμόσθή δεν προσέκρουσεν εις τας γενικάς του εκκλησιαστικού μέλους απαιτήσεις. »
Θα ήμουν ευτυχής εάν οι ερωτήσεις μου αυτές συμβάλλουν έστω κατ’ ελάχιστον για να συμμετάσχουν περισσότεροι ειδήμονες συνάδελφοι στη συζήτηση.
Με χαιρετισμούς
Αθανάσιος Μπακαλούδης