Επισκόπιση χρωματικών ήχων (β', πλ. β' και νενανώ).
Δημοσιεύτηκε: 17 Ιουν 2010, 11:19
Ανοίγω αυτο το θέμα για να συλλεχθούν και συζητηθούν θεωρητικά στοιχεία και μουσικά κείμενα που αποκαλύπτουν ή αναδεικνύουν την φύση των χρωματικών ήχων και τον συσχετισμό μεταξύ τους.
Ξεκινώ εδώ με παράθεση και σχολιασμό στοιχείων από το αρχαιότερο ίσως θεωρητικό σύγγραμμα, τον Αγιοπολίτη (~12ου αι.). Για λόγους ευκολίας θα αντιστοιχίζεται ένα μήνυμα με μία μαρτυρία ώστε στο μέλλον, αν η συζήτηση προχωρήσει (δεν σκοπεύω να μιλάω μόνος μου ) να μπορεί να γίνει εύκολα η παραπομπή σε μήνυμα-μαρτυρία:
"Ήχους δε [λέγουσιν] εν τούτω οκτώ ψάλλεσθαι. έστι δε τούτο απ[οβλητέον] και ψευδές· ο γαρ πλάγιος δευτέρου ως επί το πλείστο[ν μέσος] δεύτερος ψάλλεται, ως το "Νίκην έχων Χριστέ" [και ως το "Σ]ε τον επί υδάτων" και άλλα όσα πα[ρά του κυρού Κοσμά] και του κυρού Ιωάννου του Δαμασκ[ηνού από της μουσικής] εξ[ε]τέθησαν"-
(βλ. Jorgen Raasted, The Hagiopolites, Preliminary Edition, Copenhague 1983, p.10).
Εδώ τίθενται ορισμένα θέματα:
1. Εδώ ανεφέρεται σαφώς ότι ο πλ. β' της εποχής εκείνης ψάλλεται συνήθως ως μέσος β'. Τί σημαίνει μέσος β' εκείνη την εποχή; Είναι δίφωνος του πλ. β' όπως καθιερώθηκε να λέγεται εργότερα, ή μήπως είναι κάτι άλλο; Το "Νίκην έχων Χριστέ" είναι αναστάσιμο στιχηρό. Ψάλλονταν όλα τα στιχηρά αυτά σε μέσο β'; Μήπως υπήρχαν εξαιρέσεις όπως και μέχρι σήμερα γίνεται με το "Τριήμερος ανέστης Χριστέ" του πλ. β᾿;
2. Το "Σε τον επί υδάτων" είναι Καταβασία. Αναφέρεται ως εξαίρεση ή ως κανόνας για το Ειρμολόγιο του πλ. β' ήχου της εποχής εκείνης; Οι καταβασίες αυτές λέγονται από τον 17ο αι. και μετά σίγουρα σε μέσο του 'β, ή αλλιώς σε δίφωνο του πλ. β'. Ήταν το ίδιο τότε (12ος αι.);
Παραθέτω σε συνημμένο το στιχηρό "Νίκην έχων Χριστέ" από το Αναστασιματάριον ιε' αιώνος, το αποδιδόμενο στον Δαμασκηνό. Εδώ δεν φαίνεται καμμία απολύτως συμπεριφορά αυτού που εμείς σήμερα καταλαβαίνουμε ως "μέσο του β'", αλλά κλασσική συμπεριφορά στιχηρού που ενδιατρίβει στον νενανώ.
Ξεκινώ εδώ με παράθεση και σχολιασμό στοιχείων από το αρχαιότερο ίσως θεωρητικό σύγγραμμα, τον Αγιοπολίτη (~12ου αι.). Για λόγους ευκολίας θα αντιστοιχίζεται ένα μήνυμα με μία μαρτυρία ώστε στο μέλλον, αν η συζήτηση προχωρήσει (δεν σκοπεύω να μιλάω μόνος μου ) να μπορεί να γίνει εύκολα η παραπομπή σε μήνυμα-μαρτυρία:
"Ήχους δε [λέγουσιν] εν τούτω οκτώ ψάλλεσθαι. έστι δε τούτο απ[οβλητέον] και ψευδές· ο γαρ πλάγιος δευτέρου ως επί το πλείστο[ν μέσος] δεύτερος ψάλλεται, ως το "Νίκην έχων Χριστέ" [και ως το "Σ]ε τον επί υδάτων" και άλλα όσα πα[ρά του κυρού Κοσμά] και του κυρού Ιωάννου του Δαμασκ[ηνού από της μουσικής] εξ[ε]τέθησαν"-
(βλ. Jorgen Raasted, The Hagiopolites, Preliminary Edition, Copenhague 1983, p.10).
Εδώ τίθενται ορισμένα θέματα:
1. Εδώ ανεφέρεται σαφώς ότι ο πλ. β' της εποχής εκείνης ψάλλεται συνήθως ως μέσος β'. Τί σημαίνει μέσος β' εκείνη την εποχή; Είναι δίφωνος του πλ. β' όπως καθιερώθηκε να λέγεται εργότερα, ή μήπως είναι κάτι άλλο; Το "Νίκην έχων Χριστέ" είναι αναστάσιμο στιχηρό. Ψάλλονταν όλα τα στιχηρά αυτά σε μέσο β'; Μήπως υπήρχαν εξαιρέσεις όπως και μέχρι σήμερα γίνεται με το "Τριήμερος ανέστης Χριστέ" του πλ. β᾿;
2. Το "Σε τον επί υδάτων" είναι Καταβασία. Αναφέρεται ως εξαίρεση ή ως κανόνας για το Ειρμολόγιο του πλ. β' ήχου της εποχής εκείνης; Οι καταβασίες αυτές λέγονται από τον 17ο αι. και μετά σίγουρα σε μέσο του 'β, ή αλλιώς σε δίφωνο του πλ. β'. Ήταν το ίδιο τότε (12ος αι.);
Παραθέτω σε συνημμένο το στιχηρό "Νίκην έχων Χριστέ" από το Αναστασιματάριον ιε' αιώνος, το αποδιδόμενο στον Δαμασκηνό. Εδώ δεν φαίνεται καμμία απολύτως συμπεριφορά αυτού που εμείς σήμερα καταλαβαίνουμε ως "μέσο του β'", αλλά κλασσική συμπεριφορά στιχηρού που ενδιατρίβει στον νενανώ.